6. SINIF SOSYAL BİLGİLER ÜLKEMİZİN KAYNAKLARI 2. BÖLÜM

BAŞLICA TARIM ÜRÜNLERİMİZ

TAHILLAR

Buğday

• Yurdumuzda en çok üretilen ve tüketilen tahıldır.
• Un, ekmek ve makarna üretiminde kulla­nılır.
• Buğday, yetişme döneminde yağış, ol­gunlaşma döneminde kuraklık ister.
• Ülkemizde en fazla İç Anadolu Bölgesi‘nde (başta Konya Ovası) yetiştirilir. Marmara ve Akdeniz bölgelerinde de üretimi yapılır.
• Buğday, sürekli yağış almasından dolayı Karadeniz kıyılarında, düşük sıcaklıkların görül­mesinden dolayı da Doğu Anadolu Bölgesi’nin yüksek kesimlerinde yetişmez.
• Yağışların bol olduğu yıllarda üretim artarken kurak geçen yıllarda üretim azalır.

Arpa

• Buğdaydan sonra en çok yetiştirilen tahıl­dır.
• Soğuğa ve sıcağa dayanıklı olup buğda­ya göre daha kısa sürede yetişir. Bu nedenle buğdayın yetişemediği daha soğuk ve yüksek yerlerde de üretimi yapılır.
• Arpa, hayvan yemi olarak ve ekmek yapı­mında kullanılır. Bira sanayisinin ham maddesi­dir.
• En çok İç Anadolu, Güneydoğu Anado­lu ve Ege bölgelerinde yetiştirilir.

Çavdar

• Buğdayın ve arpanın iyi yetişemediği yer­lerde yetişir.
• İç Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgesi’nin yüksek kesimlerinde yetiştirilir.
• Fazla sıcaklıklardan zarar görür. Yayla ik­limini sever, düşük ısıya dayanabilir. Bunun için buğdaya göre daha fakir topraklarda ve yüksek­lerde tarımı yapılmaktadır.
• Tanesinden ekmek ve bira, saplarından hasır şapka yapılır. Sandalye yapımında ve hay­van yemi olarak da yararlanılır.

 Yulaf

• Serin, yüksek, nemli bölgeler ile sıcak ve kurak yörelerde yetiştirilir.
• Daha çok hayvan yemi olarak kullanılan yulaf, İç Anadolu, Akdeniz ve Marmara bölgele­rinde ekilir.
• Yulaf unu besin maddesi olarak da kulla­nılır.

Mısır

• Fazla su ve sıcaklık isteyen mısır, bu özelliğiyle diğer tahıllardan ayrılır. Yaz yağışları­nın ve sulama imkânlarının bulunduğu yerlerde yetiştirilir.
• Akdeniz, Karadeniz, Marmara ve Ege bölgelerinde üretilir.
• Doğal yetişme alanı Karadeniz Bölgesi’dir. Ancak temel besin maddesi olarak tüketildi­ği için bölge ticaretinde önemli yer tutmaz.
• Mısır üretiminin yaklaşık yarısı Akdeniz Bölgesi’nde yapılır. Mısır üretiminin son yıllarda artış göstermesinde sanayi ham maddesi olarak alkol ve yağ imalatında kullanılması etkilidir.
• Yemeklik yağ üretiminde ve hayvan yemi olarak kullanılır.

Pirinç

• Çeltik bitkisinin tohumlarının kabukların­dan ayrılması ile elde edilir.
• Sıcak ve nemli iklim koşullarında yetişen bir tarım ürünü olduğundan akarsu boylarında ve sulak ovalarda yetişir.
• Ülkemizde pirinç üretimi tüketimi karşıla­yamamaktadır. Bu nedenle yurt dışından pirinç it­hal edilmektedir.
• Ülkemizde en fazla Marmara (Meriç Ova­sı), Karadeniz (Tosya – Boyabat) ve Akdeniz bölgelerinde üretilir.

 

NOT: Çeltik tarlaları sivrisinek ve kurbağa gibi canlıların üremesi için uygun ortam olduğu için, üretimi yerleşim merkezlerine yakın kesimlerde yapılmamaktadır. Bu nedenle üretim alanları devlet tarafından sınır­landırılmıştır.

 

SANAYİ (ENDÜSTRİ) BİTKİLERİ

Türkiye’de tahıllardan sonra en çok yetiş­tirilen tarım ürünleridir. Sanayi bitkileri doğrudan tüketilmeyip fabrikalarda işlenerek kullanıma ha­zır hâle getirilen ürünlerdir.

Pamuk

• Dokuma sanayinin ham maddesidir.
• Alüvyal toprakları sever. Yetişme döne­minde bol su ve yüksek sıcaklık, olgunlaşma ve hasat döneminde tam kuraklık ister.
• Türkiye dünyanın sayılı pamuk üreticileri arasında yer alır. Pamuk ve pamuklu dokuma ürünlerinin bir bölümü ihraç edilir.
• En çok Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Ege Bölgesi (Büyük Menderes, Küçük Mende­res, Gediz ovaları), Akdeniz Bölgesi (Çukurova, Antalya Ovası), Güney Marmara Bölümü ve Do­ğu Anadolu Bölgesi’nde (Malatya, Elazığ, Iğdır ovaları) yetiştirilir.

Tütün

• Sigara sanayinin ham maddesidir.
• Yetişme döneminde bol su, olgunlaşma döneminde de yüksek sıcaklığa ihtiyaç duyar.
• Türkiye, dünyanın kaliteli tütün üreten ül­keleri arasında yer alır.
• Tütün üretimi belli bölgelerde toplanmış­tır. Bu durum kaliteli tütün üretimi sağlamak için üretimin devlet kontrolünde olmasından kaynak­lanır.
• Ülkemizde en çok Ege Bölgesinde yetiş­tirilir. Bu bölgemizi sırasıyla Güneydoğu Anado­lu, Karadeniz ve Marmara bölgeleri izler.

 

NOT: Yüksek kaliteli ürün almaya elverişli olmayan sahalarda üretimi devlet tarafından engellenmiştir.

 

Şeker pancarı

• Şeker sanayinin ham maddesidir.
• Şeker pancarı yurdumuzun hemen her yerinde yetiştirilebilmesine rağmen kıyıya yakın alanlarda tarımı yaygın değildir.
• Nemli topraklarda iyi gelişir. Yağışların yetersiz olduğu yerlerde ise sulama yapılarak üretilir.
• En çok İç Anadolu Bölgesi’nde yetiştiri­lir. Daha sonra Karadeniz ve Marmara bölgeleri gelir.

 

NOT: Şekerpancarı hasat edildikten hemen sonra tüketilmesi gerektiğinden, şeker fabrikaları üretim alanlarına yakın yerlerde kurulmaktadır.

Çay

• Sıcaklık farkları fazla olmayan ılıman, ya­ğışlı bir iklim ile kireçsiz ve yıkanmış toprak ister.
• Türkiye’de sadece Doğu Karadeniz Bölümü’nde, Giresun’dan Gürcistan sınırına kadar olan kıyı şeridinde yetişir. Üretilen çayın büyük bölümü Rize’den sağlanır.
• Çay, ekim alanı en dar olan sanayi bitkimizdir.
• Yağışlı iklimleri seven bir ağacıktır. Yaprakları kurutularak içtiğimiz çay elde edilir.
• Çay ülkemizde sadece Doğu Karadeniz’de yetişir. (Rize çevresinde).
• Ülkemizde çayı ilk getirip yetiştiren kişi “Zihni DERİN’dir.”

Ayçiçeği

• Alüvyonlu toprakları ve sıcağı sever.
• Tohumlarından yağ çıkarılan bitkiler ara­sında en önemlisidir.
• Ayçiçeğinin artığı aynı zamanda hayvan yemi olarak değerlendirildiği için ayçiçeği işleyen yağ fabrikalarının çevresinde hayvancılık faaliyet­leri de gelişmiştir.
• Ekim alanı yaygındır. Başta Marmara Bölgesi’nin Trakya kesimi olmak üzere, İç Ana­dolu ve Karadeniz (doğu kıyıları hariç) bölgele­rinde de yetiştirilir.

Keten – Kenevir

• Ilık ve nemli iklimlerde daha çok yetişir.
• Keten lifleri, keten kumaş ve kâğıt yapı­mında kullanılır. Tohumlarından boya yapımında kullanılan bezir yağı elde edilir.
• Kenevir bitkisinin lifleri ise halat, ip, pas­pas gibi kaba dokumalarda kullanılır.
• En fazla Batı Karadeniz Bölümü’nde üretimi yapılır.

Haşhaş

• Yazları sıcak geçen ve orta derecede yağışların görüldüğü yerlerde yetişir.
• Haşhaş ilaç sanayinde kullanılır ve tohumlarından yağ elde edilir.
• Haşhaş bitkisinin meyvesinde bulunan ve afyon sakızı adı verilen maddeden uyuşturucu özelliği olan morfin elde edilir. Bu nedenle haşhaş üretimi devlet kontrolünde yapılır.
• Haşhaş üreti­miinin büyük bir bölümü Ege Bölgesi‘nde yapılır. Afyon, Denizli, Kütahya, Uşak, Konya, Isparta ve Burdur’da üretimi yapılır.

Zeytin

• Kışların ılık geçtiği Akdeniz ikliminde yeti­şen ve ekonomik değeri yüksek olan bir bitkidir.
• Bir kısmından yağ elde edilir, bir kısmı ise sofralık olarak tüketilir.
• Ege Bölgesi (Edremit, Ayvalık arası) yağlık, Marmara Bölgesi sofralık zeytin üretimin­de başta gelir.
• Akdeniz Bölgesi’nde daha fazla gelir getiren ürünlerin ekilmesi tercih edildiğinden zeytin üretimi az yapılmaktadır.
• Az miktarda olmakla birlikte Doğu Karadeniz Bölümü’nde de zeytin üretilmektedir.

Susam

• Akdeniz ikliminde yetişir.
• Yağ ve tahin üretiminde kullanılır.
• Güneydoğu Anadolu, Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerinde üretilir.

 

NOT: Zeytin, ayçiçeği, susam, keten, mısır, fındık ve pamuk yağ elde edilen sanayi bitkileridir.

Anason

• Rakı ve içki yapımında kullanılır. Burdur (% 50) üretimde birincidir. Burdur’u, Muğla ve An­talya illeri izler.

BAKLAGİLLER

Fasulye

• Yetişme döneminde yağış veya sulama ister.
• Ege ve Marmara bölgelerimizdeki ovalar ile Çukurova ve Batı Karadeniz Bölümü’nde fa­sulye tarımı yaygındır.

Nohut

• Baklagiller içinde üretim bakımından ilk sırayı alır.
• İç Anadolu, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yetiştirilir.

Mercimek

• Baklagiller içinde nem isteği en az ve ku­raklığa en dayanıklı olan bitkidir.
• Kırmızı mercimek üretiminde Güneydo­ğu Anadolu, yeşil mercimek üretiminde ise İç Anadolu Bölgesi başta gelir.

NOT: İç Anadolu Bölgesi baklagil üretiminde ilk sırada yer alır.

Soya Fasulyesi

• Yazları sıcak ve yağışlı geçen iklim şart­larında yetişir.
• En çok Akdeniz Bölgesi‘nde üretilir. Or­ta ve Batı Karadeniz kıyıları ile Ege ve Marma­ra’da üretimi yapılır.

Bakla

• Başlıca yetişme alanları Güney Marmara ve Ege Bölgesi’dir.

Mercimek

• Kuraklığa çok dayanıklı bir bitkidir.
• Yeşil mercimek en fazla İç Anadolu Bölgesi‘nde, kırmızı mercimek ise Güneydoğu Anadolu Bölgesi‘nde üretilir.

TÜRKİYE’DE SEBZECİLİK

• Ülkemiz, farklı iklim tiplerinin görülmesi nedeni ile sebze tarımına uygundur.
• Ülkemizde sebzelerin en erken yetiştiği yer Akdeniz Bölgesi, en geç yetiştiği yer ise Doğu Anadolu Bölgesi‘dir (domates, biber, patlı­can, salatalık, kabak).
• Seracılık faaliyetlerinin gelişmiş olmasın­dan dolayı en çok sebze üretimi Akdeniz ve Ege bölgelerinde yapılmaktadır.
• Akdeniz Bölgesi’nde turfanda sebzecilik gelişmiştir.

 

 

Seracılık (Turfandacılık)

• Cam veya plastikten yapılan seralarda mevsimi dışında meyve ve sebze üretme faaliyet­lerine seracılık (turfandacılık) denir.
• Seracılık güneşli gün sayısının fazla oldu­ğu Akdeniz, Ege, Marmara ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yapılır.
• Karadeniz kıyılarında bulutlu gün sayısı­nın fazla olması, Doğu Anadolu’da kış mevsimi­nin soğuk ve uzun geçmesi, İç Anadolu’da ise yaz kuraklığının erken başlaması sebze üretimini sınırlandırmış ve seracılığı engellemiştir.

 

Yumrulu Bitkiler

Ürünü toprağın altında olan, düşük sıcak­lıklara dayanabilen patates, soğan, havuç, turp, sarımsak gibi bitkilere yumrulu bitkiler denir.

 

TÜRKİYE’DE MEYVECİLİK

 

Fındık

• Nemli iklim, kış ılıklığı ve humuslu toprak ister.
• Ana vatanı Karadeniz kıyılarıdır. Ordu, Giresun, Trabzon ve Samsun illerinde ülkemiz fındığının %80’i üretilir. Fındığın geri kalan kısmı Marmara Bölgesi’nde İzmit Körfezi çevresinden elde edilir.
• Yıllık üretimi ile Türkiye, dünyadaki fındık ihtiyacının yarısından fazlasını karşılar. Bu ne­denle fındık önemli bir ihraç ürünüdür.

Üzüm

• Ülkemizde yetişme alanı en geniş olan ve en çok üretilen meyvedir.
• Üzüm bitkisine asma, üzüm yetiştirilen yerlere bağ adı verilir.
• Olgunlaşma döneminde yüksek sıcaklık ister. Bununla birlikte soğuğa en dayanıklı bitki­lerden biridir.
• Üzüm üretiminde ilk sırayı Ege Bölgesi alır. Bu bölgeyi Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu, Marmara ve Doğu Anadolu bölgeleri izler.
• Türkiye kuru üzüm ihracatında birincidir.

İncir

• Soğuğa karşı dayanıksızdır.
• Ege Bölgesi’nin kıyı kesimleri, Akdeniz, Marmara ve Karadeniz Bölgesi ile Güneydoğu Anadolu’nun soğuk olmayan kesimlerin­de yetiştirilir.
• İncir, kuru ve yaş olarak tüketilir.
• Kuru incir ihracatımız gelişmiştir.

Elma

• Üzümden sonra yetişme alanı en geniş meyvedir.
• Düşük sıcaklıklara dayanıklıdır.
• En fazla İç Anadolu Bölgesi‘nde üretilir.

Turunçgiller (Narenciye)

• Turunçgil, mandalina, portakal, limon gibi meyvelere denir.
• Yüksek sıcaklık ve bol su ister. Don olay­larından olumsuz etkilenir. Bu nedenle sıcaklığın 0°C’nin üstünde olduğu yerlerde üretilir.
• En fazla üretim Akdeniz Bölgesi’nin kıyı kesiminde yapılır. Daha sonra Ege, Marmara’nın güneyi, Doğu Karadeniz Bölümü’nün (Rize ve çevresi) kıyılarında yetiştirilir.

Muz

• Tropikal bir meyvedir.
• Kış sıcaklık ortalamalarının yeterli olduğu Alanya – Anamur arasında üretilir.
• Ülke ihtiyacını karşılamak için ithal edilir.

Antep Fıstığı

• Dünyada yetişme alanı sınırlıdır.
• Türkiye’de Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yetiştirilir. Üretiminde Gaziantep, Şanlıurfa başta gelir.

Kayısı

• Türkiye, kayısı üretiminde dünyada 1. sı­radadır. Türkiye’de en fazla kayısı Doğu Anado­lu’da (Malatya) üretilmektedir.

Ceviz

• Soğuğa karşı dayanıklıdır. Her bölgede yetişir. Anayurdu Anadolu’dur. Kereste ve lüks mobilya yapımında kullanılır. Üretimin %50’si ih­raç edilir.

Şeftali

En çok Marmara ve Ege’de yetişir. Sulamaya bağlı olarak ülkemizin bir çok bölgesinde yetiştirilebilmektedir.

[poll id=”5″]