admin
Temel Hak ve Özgürlüklerimiz
HAK: İnsana yasalar ve anlaşmaların tanıdığı yetkiler toplamıdır.
SORUMLULUK: Kişinin kendi davranışlarını veya kendi yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesi, mesuliyet.
ÖZGÜRLÜK: Herhangi bir kısıtlama, zorlamaya bağlı olmadan düşünme ve davranma, serbestlik, hürriyet. Özgürlükler sınırsız değildir. Bir kişinin özgürlüğü başka bir kişinin özgürlüğünün başladığı yerde biter.
TEMEL HAKLARIMIZ
– İnsan Hakları kavramı, tüm insanlara verilen hak ve özgürlükleri kapsar.
– Yaşama hakkı, tüm insanların öncelikli hakkıdır. Yaşama hakkı olmadan diğer hak ve özgürlükler de olmaz.
– Temel hak ve özgürlükler üç büyük kümede toplanır.
1. Kişinin hak ve özgürlükleri
2. Sosyal ve ekonomik haklar
3. Siyasal haklar-
Bazı hak ve özgürlükler birbirinin temelini oluşturur. Örneğin, düşünce özgürlüğü, eğitim hakkına; eğitim hakkı, bilim ve sanat özgürlüğüne; bilim ve sanat özgürlüğü eğitim hakkına temel olabilir.
1. Kişi Hak ve Hürriyetleri
- Kişi dokunulmazlığı
- Kişi hürriyeti ve güvenliği
- Özel hayatın gizliliği ve korunması (konut dokunulmazlığı, haberleşme hürriyeti)
- Yerleşme ve seyahat hürriyeti
- Din ve vicdan hürriyeti
- Düşünce ve kanaat hürriyeti
- Bilim ve sanat hürriyeti
- Basın ve yayınla ilgili hürriyetler (düzeltme ve cevap hakkı)
- Toplantı hak ve hürriyeti (dernek kurma hürriyeti, toplantı gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı)
- Mülkiyet hakkı
- Hak arama hürriyeti
- Temel hak ve hürriyetlerin korunması
2. Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler
- Ailenin korunması
- Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi
- Çalışma ile ilgili haklar
- Toplu iş sözleşmesi, grev hakkı ve lokavt
- Ücrette adalet sağlanması
- Sağlık, çevre ve konut hakkı
- Gençliğin korunması ve spor hakkı
- Sosyal güvenlik hakları
- Tüketici hakları
- Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının korunması
3. Siyasi Haklar ve Ödevler
- Türk vatandaşlığı
- Seçme, seçilme, siyasi faaliyetlerde bulunma haklark
- Kamu hizmetine girme hakkı
- Dilekçe hakkı
Yaşama Hakkı
Yaşama hakkı, tüm hakların temelidir. Çünkü diğer hak ve özgürlüklere ulaşabilmek için yaşamak gerekir. Örneğin önemli bir sağlık problemi olan bir kişi, seyahat ve çalışma özgürlüğünden de mahrum kalır. Devletin yaşama hakkını korumak için aldığı önlemler:
– Anne ve çocuk sağlığını korumak
– Gençleri alkol ve uyuşturucudan korumak
– Korunmaya muhtaç çocuklara sahip çıkmak
– İnsanın maddî ve manevî varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamak
Kişi Dokunulmazlığı
Anayasamıza göre, bazı özel durumlar dışında kişinin vücut bütünlüğüne dokunulmaz. Anayasamıza göre şu özel durumlarda kişi özgürlüğüne dokunulabilir:
– Acil ameliyatlarda vücudun gerekli yerlerinin alınmasıyla
– Kişinin kendini savunma zorunluluğuyla saldırganı öldürmesiyle
– Cezalı kişilerin çalıştırılmalarıyla
– Çocukların ıslah evlerinde tutulmalarıyla
– Toplum için tehlike saçan kişilerin sınır dışı edilmeleriyle
– Suçluluğu konusunda önemli ipuçları bulunan kişilerin yakalanmalarıyla
Özel Yaşamın Gizliliği
Kişinin istediği şeyleri gizli tutmaya hakkı vardır. Gizlilik aile yaşamından başlar. Kişi, eşiyle ve çocuklarıyla arasında geçenleri açıklamak zorunda değildir. Özel yaşamın gizliliğine dokunulduğu durum: Mahkemede yargılama nedeniyle yetkililerin özel yaşamla ilgili araştırma yapmalarıdır.
TEMEL ÖZGÜRLÜKLER
1. Özgürlük Kavramı
Başkalarına zarar vermediği sürece insanların özgürlüğü engellenemez. Devlet, kişilerin özgürlüğünü korumakla görevlidir.
2. Temel Özgürlükler Kavramı
Yaşama hakkı olmadan diğer haklar da olamaz. Demek ki temel özgürlüklerin ilki yaşama hakkıdır. Diğer bir temel özgürlük ise düşünce öz gürlüğüdür. Düşünce özgürlüğü olmadan bilim ve sanat özgürlüğü de olmaz.
3. Düşünce, Kanaat ve İfade Özgürlükleri
İnsanın düşüncelerini özgün görüşler olarak belirtebilmesi onun en temel özelliğidir. Anayasamıza göre, herkes düşünce ve kanaat hürriyetine sahiptir. Anayasamız bu özgürlüğün kullanılmasında da bazı sınırlandırmalar getirmiştir. Buna göre düşünceyi açıklama özgürlüğü :
– Suç işlemeyi özendirmemelidir.
– Devlet, aile ve kişi sırlarını açıklamaya neden olmamalıdır.
– Yargılamayı engellememelidir.
– Yasaklanmış bir dille kullanılmamalıdır.
4. Din ve Vicdan Özgürlüğü
Din, tanrıya inanma ve ibadet davranışıdır. Vicdan ise kişinin kendi davranışlarıyla ilgili yargıya varmasıdır.
Din ve vicdan özgürlüğü Lâikliğin temelidir. Anayasamıza göre Türkiye Cumhuriyeti, lâik bir devlettir. Anayasamızın 24. maddesine göre ise :
– Herkes vicdan, dinî inanç ve kanaat özgürlüğüne sahiptir.
– Din, mezhep ve diğer konularda ayrımcılık yapmamak koşuluyla ibadet, dinsel ayin ve törenler yapmak serbesttir.
– Kimse ibadete ve dinsel törene katılmaya zorlanamaz,
– Kimse dinsel inanç ve kanaatlerinden dolayı kınanamaz.
– Din ve ahlâk eğitimi ve öğretimi devletin denetimi altında yapılır.
– Din kültürü ve ahlâk öğretimi ilk ve ortaöğretim kurumlarında zorunlu bir derstir. Bunun dışındaki din ve ahlâk eğitim ve öğretimi ancak, kişilerin isteğine, küçüklerin ana baba ya da yasal koruyucuların isteğine bağlıdır (md.24).
– Kimse devletin temel düzenini, kısmen de olsa din kurallarına dayandıramaz.
– Kimse hiçbir gerekçeyle dini, din duygularını ya da dince kutsal sayılan şeyleri kötüye kullanamaz.
Toplantı Hak ve Özgürlüğü
İnsanlar, toplu olarak düşünmek, tartışmak, sorunlara görüşerek çözümler getirmek alışkanlığı edinmişlerdir. Demokratik toplantı ve gösteriler, hak almada ortak gücün kullanılma yöntemidir.
Anayasamıza göre “Herkes, önceden izin almadan, silâhsız ve saldırısız toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına sahiptir” (md.34).
Temel hak ve özgürlüklerimizin kısıtlanabileceği durumlar; savaş hali, sıkıyönetim, seferberlik hali, olağanüstü hal, kamu sağlığı ve güvenliğinin bozulduğu durumlarda vs.
[poll id=”5″]
