admin
Demokrasi Tarihine Yolculuk
Demokrasi sözcüğü Yunancadan gelir. Eski Yunancada “demos’ halk, ‘kratos’ iktidar ya da egemenlik anlamında
kullanılırdı. Buna göre, demokrasi halkın egemenliğini ifade eder. Demokrasinin ilk ortaya çıktığı ülke eski Yunanistan’dır.
Antik çağ: Demokrasi ilk olarak eski Yunanistan’da, şehir-devletlerinde uygulandı. Doğrudan demokrasiye çok yakın olan bu sistem Atina demokrasisi olarak da anılır. Teoride bütün yurttaşlar mecliste oy verme ve fikrini söyleme hakkına sahipti fakat o günün koşullarına göre kadınlar, köleler ve şehir devletinde doğmamış olanlar bu haklara sahip değillerdi.
Magna Carta (1215): Ortaçağ’da demokrasinin gelişme süreci içindeki en büyük olay İngiltere’de kralın yetkilerini halk adına sınırlayan Magna Carta Libertatum’un (Büyük Sözleşme) ilan edilmesidir. Bu belge doğrultusunda ilk seçimler 1265 yılında yapılmıştı. Fakat bu seçimlere, yapılan kısıtlamalar sebebiyle, halkın çok az bir bölümü katılabilmişti.
Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi (4 Temmuz 1776): 18. ve 19. yüzyıllarda demokrasi, Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi ve Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi ile hızlıca yükselen bir değer haline gelmiştir. Amerika’nın kurulmasını sağlayanların oluşturduğu sistem ilk liberal demokrasi olarak tanımlanabilir. 1788 yılında kabul edilen Amerikan Anayasası hükümetlerin seçimlerle kurulmasını ve insan hak ve özgürlüklerinin korunmasını sağlıyordu. Bundan daha önce de Kuzey Amerika’daki kolonilerin birçoğu demokratik özellikler taşıyordu. Koloniden koloniye farklılaşmakla beraber hepsinde belli miktarda vergi veren veya istenen bazı sıfatlan karşılayabilen beyaz erkeklerin seçme hakları vardı. Amerikan İç Savaşı’nın ardından 1860’larda yapılan değişikliklerle kölelere özgürlük ve oy verme hakkı tanınması ile demokrasinin gelişme süreci içe-risinde bir adım daha atılmış oldu.
Fransız İhtilali (1789): 1789 Fransız İhtilalı’yla birlikte bir anayasa hazırlanarak iktidar, halkın seçeceği bir parlamento ile kral arasında paylaştırıldı. Ulusal Konvansiyon Hükümeti yetişkin ve belli miktarda vergi veren erkeklerin oy vermesiyle seçildi. 28 Ağustos 1789’da Fransız İhtilalı’ndan sonra, Fransız Ulusal Meclisi tarafından Fransa İnsan ve Yurttaş Haklan Bildirgesi kabul edildi. Bu ihtilal eşitlik, hürriyet, anayasa gibi kavramların önem kazanmasını sağladı.
İnsan Haklan Bildirgesi; İnsanların eşit doğduğunu ve eşit yaşamaları gerektiğini, insanların zulme karşı direnme hakkı olduğunu, her türlü egemenliğin esasının millete dayalı olduğunu ve mutlak egemenliğin bir kişi ya da grubun elinde bulunamayacağını, devleti idare edenlerin esas olarak millete karşı sorumlu olduğunu, hiç kimsenin dini ve sosyal inançları yüzünden kınanamayacağını ortaya koymuştur.
1945 II. Dünya Savaşı Sonu: Bu savaş sonucunda yenilen milliyetçi diktatörlerin yıkılmasıyla demokrasi Avrupa ve Japonya’da güçlenmeye başladı.
1989 Berlin Duvarlının Yıkılması: Berlin Duvan’nın yıkılması, Sovyetler Birliği’nin ve Doğu Avrupa ülkelerinin dağılması bu ülkelerde demokrasinin yayılmasına zemin hazırladı.
Türklerde Demokrasi
Tanzimat Fermanı (1839): Osmanlı Devleti’nde anayasal düzenin başlangıcı kabul elden Tanzimat Fermanı 1839 yılında ilan edildi. Bu fermanla Osmanlı tarihinde ilk kez bir padişah (Abdülmecid) kendi gücü üzerinde yasa gücü olduğunu kabul etti.
Kanuni esasi (1876): Osmanlı Devleti’nin ve Türk tarihinin ilk anayasası olan Kanuniesasi yürürlüğe girdi. Bu anayasada, yasalar önünde eşitlik, kişi dokunulmazlığı, basın özgürlüğü, dilekçe hakkı, eğitim özgürlüğü, kamu görevlerine girme hakkı, vergilerin kanunla alınması gibi hak ve özgürlükler yer almaktaydı. Anayasa doğrultusunda Padişah II. Abdülhamit Meşrutiyet yönetimini ilan etti. Meşrutiyet yönetimi, padişahın yanında bir de meclisin yer aldığı yönetim şeklinde verilen isimdir. Meclisin açılması için ilk milletvekili seçimleri 1877 yılında yapıldı. 4 yıl görev yapacak 115 milletvekili seçildi. Bu seçimde yalnızca erkekler oy kullanmıştı. Kadınların henüz oy hakkı yoktu. Mebusan Meclisi’nin yanında bir de üyeleri doğrudan padişah tarafından seçilen ve ömür boyu görev yapan üyelerden oluşan Ayan Meclisi de yer alıyordu. Her iki meclisin üyeleri de padişaha bağlılık yemini ederlerdi.
TBMM’nin açılması (1920): 23 Nisan 1920’de Ankara’da TBMM açıldı. Yurdumuzun değişik yerlerinden gelen milletvekilleri burada çalışmalarına başladılar. TBMM, 20 Ocak 1921’de Teşkilat-ı Esasiye Kanunu adını taşıyan ve 24 maddeden oluşana Anayasa’yı kabul etti. 1921 Anayasasının en önemli özelliği milli egemenlik ilkesini kabul etmesidir.
Cumhuriyet’in ilanı (1923):29 Ekim 1923’te TBMM’de Mustafa Kemal Paşa öncülüğünde Cumhuriyet ilan edildi.
Kadınlara Seçme ve Seçilme Hakkı Verilmesi (1934): Orta Asya’da kurulan Türk Devletlerinde kadınlar yönetimde söz sahibiydiler. Hakanın başkanlığında toplanan Kurultay’a bazen hakanın eşi Hatun da başkanlık ediyordu. Daha sonraki yönetimdeki etkisini kaybeden Türk kadını Cumhuriyetle birlikte 1934 yılında milletvekili seçme ve seçilme hakkını kazandı. 1935 yılında yapılan genel seçimlerde 17 kadın milletvekili seçildi.
Çok Partili Hayat Geçiş (1946): Birden fazla partinin seçimlere ilk defa katılmasıyla 1946 yılında ülkemizde çok partili hayata geçildi
[poll id=”5″]
