şadgeldi hoca
Siyasal Parti: Aynı görüş ve düşüncede olan insanların bir araya gelerek ülkeyi yönetmek için kurdukları teşkilatlanmış gruplara denir.
a)Cumhuriyet Halk Fırkası: Mustafa Kemal tarafından 9 Eylül 1923 tarihinde Halk Fırkası adıyla kurulmuş, cumhuriyetin ilanından sonra Cumhuriyet Halk Fırkası adını almıştır. Temeli Sivas Kongresi’nde oluşturulan Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’ne dayanır.1950 yılına kadar ülkeyi yönetmiştir. Ekonomide Devletçilik ilkesini benimsemiştir. TC’nin il siyasi partisidir.
Çok Partili Rejim Denemeleri
b) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (17 Kasım 1924)
Bu parti, kurtuluş savaşında Atatürk’le aynı saflarda bulunmuş olan bir grup sivil ve asker tarafından kuruldu. Bu kişiler Kazım Karabekir (partinin başkanı) Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele, Adnan Adıvar’dı.
Atatürk yeni kurulan partiyi olumlu karşıladı. Çünkü demokrasilerde çok parti olmalıydı. Aynı zamanda hükümetin denetlenmesi için de muhalefet partilerinin bulunması gerekliydi. Demokrasinin yerleşmesi için bu gerekliydi.
- TC’nin ikinci siyasi, ilk muhalefet partisidir.
- Ekonomide liberalizmi (serbest ekonomi) savunmuştur.
- Parti Programında ‘dini inançlara ve fikirlere saygılı’ olduğunun vurgulanması inkılâp karşıtlarının partide yer almasına neden olmuştur.
- Kısa zamanda amacından sapan parti, aynı zamanda inkılâpları benimsemeyen kişilerin sığınabileceği bir yer durumuna geldi. Doğuda çıkan Şeyh Sait ayaklanmasında, partinin bazı yöneticilerinin de rolü olduğu gerekçesiyle, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatıldı (3 Haziran 1925). Henüz çok partili hayata geçme zamanının gelmediği anlaşıldı.
c) Serbest Cumhuriyet Fırkası (12 Ağustos 1930):
- 1929’da bütün dünyada başlayan ekonomik bunalım Türkiye’yi de etkiledi.
- İktidardaki Cumhuriyet Halk Partisi’ne karşı tepkiler artmaya başladı.
- İktidar partisinin denetlenebilmesi ve demokrasinin tam olarak yerleşebilmesi için yeni bir partiye ihtiyaç
- Mustafa Kemal Paşa’nın isteğiyle Fethi (Okyar) Bey’in başkanlığında Serbest Cumhuriyet Partisi kuruldu.
- Serbest Cumhuriyet Partisi ekonomide liberalizmi savunuyordu.
- Zamanla partiye inkılap karşıtları girmeye başladı.
- Fethi Bey kontrolü kaybedeceğini anlayınca partiyi feshetti. (17 Kasım 1930)
Menemen Olayı 23 Aralık 1930
- Derviş Mehmet ve adamları Menemen’de olay çıkardı
- Olayı bastırmak isteyen asteğmen Kubilay öldürüldü.
- Alınan tedbirlerle isyan bastırıldı.
- Olayı çıkaranlar İstiklal mahkemelerinde yargılanarak ağır cezalara çarptırıldı
- Menemen olayı rejime yönelik ikinci harekettir.
- Serbest Cumhuriyet Partisi’nin feshedilmesindeki haklılık anlaşılmıştı
- 1946’ya kadar çok partili hayata geçilmesi gecikmiş
NOT : Türkiye Cumhuriyetinin üçüncü siyasi, ikinci muhalefet partisidir. Ekonomide Liberalizmi savunmuştur.
ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİLEMEMESİNİN SEBEPLERİ
- Yeni rejimin yerleştirilmek istenmesi
- Halkın çok partili hayata hazır olmayışı
- Yeni bir dünya savaşının çıkma ihtimali
- Lozan’dan kalan bazı sorunların çözülmek istenmesi (Hatay-Boğazlar)
