İslamiyetin Doğuşu ve Yayılışı
İslamiyet’ten Önce Arap Yarımadasının Durumu
Siyasal Durum
İslamiyet’ten önce Arap Yarımadası’nda siyasi birlik yoktu. Halk kabilelere bölünmüştü. Bu dönemde insanlar genelde güneyde Yemen bölgesi ile Mekke ve Medine şehirlerinin bulunduğu Hicaz bölgesinde yaşıyorlardı.
Sosyal ve Ekonomik Hayat
Mekkeliler ticaretle, Medine’liler ve Taif’liler çiftçilikle geçimlerini sağlarlardı. Ukaz denilen yerde her yıl panayır düzenlenirdi. Araplar’da kölelik yaygındı. Erkekler istediği kadar kadınla evlenebilirdi. Kadının boşanma ve miras hakkı gibi sosyal hakları yoktu. Kız çocuklarından bazıları öldürülür ya da diri diri toprağa gömülürdü. Bu yüzden İslâmiyet’ten önce Arabistan’da yaşanan döneme Cahiliye Devri denir.
Din
Din Arap Yarımadası’ndaki insanların çoğunluğu puta tapardı. Ayrıca Musevilik, Hıristiyanlık, Zerdüştlük dinine inananlar vardı. Az da olsa Hz. İbrahim’in dinine inanan ve Hanif denen kişiler de Arabistan’da yaşarlardı.
YENİ BİR DİN-IŞIK DOĞUYOR
Hz. Muhammed Dönemi
- Hz Muhammed 571 yılında Mekke’de doğdu.
- Mekke’nin ileri gelen Ha’şimoğulları soyundan olan Hz Muhammed’in annesinin adı Âmine, babasınınki Abdullah’tır.
- Doğmadan önce babasını, 6 yaşında ise annesini kaybetmiş olan Hz. Muhammedi önce dedesi Abdulmuttalip sonra da amcası Ebu Talip himaye etmiştir.
- Doğruluğu ve dürüstlüğü sayesinde “El-Emin”(güvenilir kişi) unvanını almıştır.
- Hz. Muhammed hayatının hiçbir döneminde putlara tapmamış ve sık sık Hira(Nur) Dağı’nda kendi iç dünyası ile baş başa kalmıştır.
- 610 yılında Hira Dağı’nda bulunduğu sırada Hz Cebrail aracılığı ile peygamberlikle görevlendirildi.
- Hz Hatice, Hz Ali, Hz Ebubekir ve Hz Zeyd İslamiyet’e ilk inananlardır.
- Kısa sürede Mekke’de yayılan İslamiyet, Mekke/i müşrikler tarafından tepkiyle karşılanmıştır. Eşitlik ve sosyal adalet ilkeleri üzerine inşa edilmiş olan İslam dini tek tanrı inancını getirmiştir. Bundan dolayı putlara tapan’ Mekkeli müşrikler Müslümanlara karşı işkence ve baskı uygulamışlardır.
- Mekkeli müşriklerin ileri gelenleri Hz Muhammedi öldürmek için harekete geçtiler.
- Mekke’de ticaret yapan Medineliler Hz Muhammed’e ve tebliğ ettiği dine inanmışlardı. Medineli Müslümanların çağrısı üzerine Hz Muhammed Hz. Ebubekir ile birlikte Medine’ye hicret etti. (622)
Hicretin Sonuçları
- İslamiyet daha kolay yayılmıştır.
- Mekke’den göç edenlere “muhacir”, Medineli Müslümanlara da “Ensar” adı verilmiştir. Böylece Yahudiler ile birlikte Medine’de üç grup oluşmuştur.
- Bu grupların anlaşmaları(vatandaşlık sözleşmesi) ile birlikte İslam devleti kurulmuştur.
- Hz Muhammed devlet başkanı kabul edilmiştir.
- Hicret, hicri takvime başlangıç olarak kabul edildi.
MUHAMMED DÖNEMİ SİYASİ OLAYLARI
Bedir Savaşı (624)
Nedeni: Medine’ye hicret eden Müslümanların malları Mekke’de kalmıştı. Mekkeliler bunları yağmalayıp Şam’da sattı. Hz. Muhammed buna bir misilleme olmak üzere Şam’dan dönen kervanın yolunu kesmek istemesi.
Gelişme: Yapılan savaşı Müslümanlar kazandı.
Sonuçlar:
- Müslümanlar daha güçlü hale geldi.
- Şam ticaret yolu Müslümanların kontrolüne girmiştir.
- Savaşta esir düşen Mekkeliler 10 Müslümana okuma yazma öğretmesi karşılığında serbest bırakılmıştır. Bu durum İslamiyet’in eğitime verdiği önemi gösterir.
Uhud Savaşı (625)
Nedeni: Medinelilerin Bedir Savaşının öcünü almak istemeleri.
Gelişme: Uhud Dağı eteklerinde yapılan savaşta her iki taraf da kesin bir sonuç alamadı.
Sonuçlar:
- Savaş sırasında Hz. Muhammed tarafından geçide yerleştirilen okçuların yerini terk etmesi O’nun sözünün dinlenmesi gerektiğini ortaya koymuştur.
- Önceden yapılan anlaşmaya uymayan Yahudiler Medine şehrinden çıkarılmıştır.
- Müslümanların Mekkeli müşrikler karşısında aldıkları ilk ve tek yenilgidir
Hendek Savaşı (627)
Nedeni: Mekkelilerin Müslümanları daha fazla büyümeden engellemek istemeleri. Yahudilerle Mekkelilerin işbirliği yapması.
Gelişme: Müslümanlar bu savaşta Medine’nin etrafına büyük bir hendek kazarak savunma savaşı yapmışlardır.
Sonuçlar:
- Mekkelilerle işbirliği yapan Medine’deki Yahudiler şehirden çıkarılmıştır.
- Hendek Savaşı Müslümanların son savunma savaşı olmuştur.
- Bu savaştan sonra İslamiyet’e girişler artmıştır.
- Müslümanların önemli bir güç olduğu kanıtlanmıştır.
Hudeybiye Antlaşması (628)
- Hz Muhammed 628 yılında Kabe’yi ziyaret etmeye karar verdi. 1500 Müslüman’la beraber yanlarına sadece kılıç alarak Kabe’yi ziyaret etmek için yola çıktı.
Hudeybiye mevkine gelindiğinde Hz Osman elçi olarak gönderildi ve Kabe’yi ziyaret için izin istendi. Mekkelilerin Hz Osman’ı alıkoymaları üzerine savaş kararı alındı. Bunun üzerine Mekkeliler barış istedi.
Yapılan antlaşmaya göre;
- İki taraf arasında 10 yıl savaş yapılmayacak.
- Müslümanlar o sene Hac yapmayacak; ertesi yıl 3 gün süreyle silahsız olarak Kabe’yi ziyaret edebileceklerdi.
UYARI: Bu madde Mekkelilerin Müslümanlardan çekindiğini gösterir.
- Reşit olmadan İslamiyet’i seçen Mekkeliler Medine’ye alınmayacak, ancak Mekke’ye sığınan Müslümanlar geri verilmeyecekti.
- Her iki taraf da istedikleriyle antlaşmalar yapabileceklerdi.
Hudeybiye Antlaşması ile;
- Mekkeliler Müslümanları hukuken tanıdılar.
- Mekke’de İslamiyet daha hızlı yayılmaya başladı.
Hayber Kalesi’nin Fethi (629)
- Şam ticaret yolunu tehdit eden Mekkelileri Müslümanlar aleyhine kışkırtan Yahudiler üzerine bir sefer düzenlendi.
- Yahudilerin elindeki Hayber Kalesi fethedildi.
- Müslümanların ilk taarruz savaşıdır.
Mute Savaşı (629)
- Bir Müslüman keşif kolunun Bizans’a bağlı Gassaniler tarafından pusuya düşürülüp öldürülmesi sonucunda Gassaniler üzerine sefere çıkılmıştır.
- Hz Muhammed sefere katılmadı. İslam ordusu Bizans karşısında başarısız olmuştur.
- Bizans ile yapılan ilk savaştır.
ÖNEMLİ NOT:
Gaza (Gazve): Hz Muhammed’in bizzat katıldığı savaşlara denir.
Seriye: Hz Muhammed’in katılmadığı savaşlara denir.
Mekke’nin Fethi (630)
- Mekkelilerin Hudeybiye Antlaşmasının maddelerine uymaması üzerine Hz Muhammed Mekke’nin fethi için harekete geçti.
- Önemli bir direnişle karşılaşmadan Müslümanlar şehri ele geçirdi. Kabe putlardan temizlendi. Böylece İslamiyet’in yayılışı kolaylaştı.
Huneyn Savaşı ve Taif Seferi (630)
- Müslüman olmayan Arap kabilelerin Müslümanlara karşı birleşmesi üzerine Hz Muhammed hareket geçti. Huneyn şehrinde yapılan savaşta putperestler yenilgiye uğradı.
- Huneyn’den kaçan putperestler Taife sığındılar. Buraya yapılan seferden sonuç alınamadı. Ama daha sonra şehir kendiliğinden İslamiyet’i kabul etti.
Tebuk Seferi (631)
- Bizans İmparatorluğu’nun büyük bir ordu ile Arabistan’a yürüdüğü haberi alınınca Hz Mu-hammed sefere karar vermiştir. Ancak Tebük şehrine varılınca haberin asılsız olduğu anlaşılmış ve geri dönülmüştür.
- Tebük seferi Hz Muhammed’in son seferi olmuştur.
Veda Hutbesi (632)
- Hz Muhammed, 632 yılında hac görevini yerine getirmek için kalabalık bir kafile ile Mekke’ye giderek son kez Hac görevini yerine getirmiştir.
- Arafat’ta yaklaşık 150000 kişiye bir konuşma yaptı. Hz Muhammed bu hutbede:
-Kuran-ı Kerim’in tamamlandığını,
– Cahiliye devrinin kapandığını,
-Kan davalarının sona erdiğini,
– Faiz ve zinanın haram olduğunu,
– Bütün Müslümanların eşit olduğunu belirtti.
- Hz Muhammed 8 Haziran 632’de Medine’de vefat etti.
DÖRT HALİFE DÖNEMİ (632-661)
Hz. Muhammed vefat etmeden önce yerine kimseyi tayin etmemiştir. O’nun vefatından sonra sırasıyla Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali başa geçmiştir. Bu halifeler seçimle iş başına geçtiği için bu döneme Cumhuriyet Dönemi ismi de verilir.
Hz. Ebubekir Dönemi (632-634)
Yalancı peygamberler ve zekat vermek istemeyenlerle mücadele edilmiştir.
Kuran-ı Kerim kitap haline getirilmiştir. Kuran-ı Kerim’in kitap haline getirilmesinde ezbere bilen hafızların savaşlarda şehir olmaları ve yazılı olduğu deri, taş, ağaç vb. gibi malzemelerin korunmasındaki güçlük etkili olmuştur.
Arap yarımadası dışında fetihler başlamıştır.
Hz. Ömer Dönemi (634-644)
Suriye, Filistin, Irak, İran, Mısır ve Azerbaycan fethedildi. İran’ın fethiyle Türklerle Müslümanlar komşu olmuştur.
Sınırların genişlemesiyle; divan teşkilatı kurulmuş, hicri takvim kabul edilmiş, ülke eyaletlere ayrılmış ve başına valiler atanmıştır. Adalet işleri içim kadılar atanmıştır.
Hz. Osman Dönemi (644-656)
İran’ın fethi tamamlandı. Trablusgarp ve Tunus fethedildi. Kafkaslara kadar ilerleyen Müslüman orduları burada Hazarlar tarafından durduruldu.
İlk Müslüman donanması kurulmuş, Rodos fethedildi, Kıbrıs vergiye bağlandı.
Kuran-ı Kerim çoğaltılarak önemli İslam merkezlerine gönderildi.
Müslümanlar arasında iç karışıklılklar başlamış bu durum fetihlerin durmasına neden olmuştur.
Hz. Ali Dönemi (656-661)
- Müslümanlar arasında iç savaşların çıktığı fetihlerin durduğu bir dönemdir.
- Dönemin önemli olayları Camel Vak`ası (Deve Savaşı) ve Sıffın Savaşı
NOT: Dört Halife Dönemi‘nde halifeler seçimle iş başına gelmiştir, bu da demokratik bir yönetimin örneğidir.Bu döneme Cumhuriyet dönemi de denilmiştir. Dört Halife Dönemi‘nden sonra halifelik babadan oğla geçen bir saltanat sistemi haline gelmiştir.
[poll id=”5″]