Gazali
Kader
Kelime olarak kader; bir şeye gücü yetmek, biçimlendirmek, planlamak, ölçü ile
yapmak, kıymetini bilmek, mukayese etmek anlamlarına gelir. Terim olarak ise kader;
Allah’ın (c.c.) sonsuz ilmi ve kudretiyle, evrende olmuş ve olacak olan her şeyi
takdir etmesi anlamına gelmektedir.
Kaza
Hükmetmek, emretmek, yaratmak ve gerçekleştirmek anlamlarına gelir.
Terim anlamı ise kaza, ezelde bilinen ve takdir edilen şeyin, zamanı ve yeri geldiğinde
Allah (c.c.) tarafından yaratılması anlamına gelmektedir.
İlim: Allah’ın (c.c.) gerek duyular âlemini gerekse duyu ötesine ait bütün nesne ve olayları bilmesidir.
Kudret: Allah’ın (c.c.) her şeye gücünün yetmesi, dilediğini dilediği zamanda var veya yok etmesidir.
İrade: Allah’ın (c.c.) dilemesi ve dilediğini dilediği şekilde yapmasıdır.
Allah(c.c.) Her Şeyi Bil Ölçüye Göre Yaratmıştır
Allah(c.c.) evrende herşeyi belli bir ölçüye göre yaratarak mükemmel bir şekilde düzeni sağlamıştır. Kur’an-ı Kerim’de, “O, yedi göğü tabaka tabaka yaratandır. Rahmân’ın yaratışında hiçbir uyumsuzluk göremezsin. Bir kere daha bak! Hiçbir çatlak ve düzensizlik görüyor musun?” (Mülk suresi, 3. ayet.) buyrularak evrende var olan düzene vurgu yapmıştır.
Kader Ve Evrendeki Yasalar
Allah’ın (c.c.) evrendeki uyumu sağlamak için koyduğu bu yasalara “sünnetullah” veya “âdetullah” denir.
Fiziksel Yasalar
Madde ve enerjinin oluşumu, yapısı, hareketi, değişimi ve maddeler arası ilişkilerle ilgili yasalara fiziksel yasalar adı verilir. Suyun kaldırma kuvveti, Güneş’in, Ay’ın ve Dünya’nın birbirlerine olan mesafeleri, Dünyanın bir yörünge içerisinde güneşin etrafında dönmesi fiziksel yasalara örnek olarak gösterilebilir. Fiziksel yasalar, deney, gözlem ve araştırmalar sonucu keşfedilebilir.
Biyolojik Yasalar
Canlıların doğması, gelişmesi ve üremesi ile bitki, hayvan ve insanların yapı ve işlevleri biyolojik yasalar kapsamında değerlendirilmektedir. Biyolojik yasalar deney, gözlem ve araştırmalar sonucu keşfedilebilir. Balıkların suda yaşayabilmeleri, kuşların uçabilmeleri, insanların sindirim sistemi sayesinde besinleri sindirebilmeleri biyolojik yasalara örnek olarak gösterilebilir. Kur’an-ı Kerim’de; “Gökten su indiren O’dur. (Buyurdu ki:) İşte biz her çeşit bitkiyi onunla bitirdik. O bitkiden de kendisinden üst üste binmiş taneler bitireceğimiz bir yeşil bitki, hurmanın tomurcuğundan sarkan salkımlar, üzüm bağları, zeytin ve nar bahçeleri meydana getirdik; birbirine benzeyeni var, benzemeyeni var. Meyve verirken ve olgunlaştığı zaman her birinin meyvesine bakın! Kuşkusuz bütün bunlarda inanan bir toplum için ibretler vardır.” (En’âm suresi, 99. ayet.)
Toplumsal Yasalar
Toplumun sağlıklı bir şekilde varlığını sürdürebilmesi için uyması gereken yasalara
toplumsal yasalar adı verilir. Toplumsal yasalar, birlik ve beraberliğin sağlanabilmesi için gerekli olan yasalardır. Toplumsal yasalar sebep sonuç ilişkisine göre şekillenir.
