Biruni
Birim yüzeye etki eden dik kuvvete “basınç” denir.
- Basınç “P” harfi ile gösterilir.
- Basıncın birimi Pascal’dır ve “Pa” ile gösterilir.
Katı Basıncı
Katıların birim yüzeye uyguladığı dik kuvvete “katı basıncı” denir.
- Basınç, ağırlıkla (kuvvet) doğru orantılıdır. Kuvvet arttıkça basınçta artar.
- Yüzey alanı ile ters orantılıdır. Kuvvet aynı kalmak şartıyla yüzey alanı arttıkça basınç azalır.
| Basınç Birimi | Sembolü | Kuvvet Birimi | Sembolü | Yüzey Alanı Birimi | Sembolü |
|---|---|---|---|---|---|
| Pascal (Pa) | P | Newton (N) | F | Metrekare (m2) | S |
Katı basıncını aşağıdaki formül ile gösterebiliriz;
NOT: Katı cisimler kendilerine uygulanan kuvveti aynı yönde ve aynı büyüklükte iletirler.
Katı Basıncını Arttırmaya Yönelik Durumlar
- Bıçağın ucunun sivri olması
- Sivri topuklu ayakkabının kuma gömülmesi
- Kışın tekerlere zincir takılması
- Botların altının tırtıklı olması
- Çivi ve toplu iğnenin ucunun sivri olması
Katı Basıncını Azaltmaya Yönelik Durumlar
- Raptiyenin bastırılan kısmının geniş olması
- Kamyonların teker sayısının fazla olması
- Kepçeler de palet olması
- Kar ayakkabılarının geniş olması
- Fil, deve, ayı gibi hayvanların ayak tabanlarının geniş olması
Sıvı Basıncı
Sıvıların ağırlıklarından dolayı bulundukları yere uyguladıkları kuvvete “sıvı basıncı” adı verilir. Sıvılar akışkandır. Bu nedenle sıvılar temas ettikleri bütün yüzeylere basınç uygular.
Sıvı basıncını aşağıdaki formül ile gösterebiliriz;
Not: Sıvı, basıncı yükseklik ve yoğunlukla doğru orantılıdır. Sıvı basıncı sabitken yükseklik ve yoğunluk ters orantılıdır.
- Sıvı basıncı sıvıların derinliği ile doğru orantılıdır. Derinlik arttıkça basınç artar.
- Sıvı basıncı için; yoğunluk artarsa sıvı basıncı da artar.
- Sıvı basıncı kabın şekline bağlı değildir
Pascal Prensibi
Sıvıya herhangi bir noktadan uygulanan basınç sıvının temas ettiği her yüzeye eşit şekilde aynen iletilir. Bu duruma “paskal prensibi” denir.
Pascal prensibinin uygulama alanları:
- Su cenderesi
- Otomobil fren sistemleri
- Hidrolik kaldırma sistemleri (Hidrolik lift)
- Su Tulumbası
- Berber koltuğu
- İlaç pompaları
Gaz Basıncı
Açık Hava Basıncı
Havanın ağırlığı nedeni ile birim yüzeye uyguladığı kuvvete ‟açık hava basıncı” veya ‟atmosfer basıncı” denir. Açık hava basıncı deniz seviyesinden yükseklere çıkıldıkça azalır
Gazlar bulundukları kabın tamamını doldurur, bu nedenle içinde bulundukları kabın her tarafına basınç uygular
- Açık hava basıncını ölçen alete “barometre” denir.
Not: Atmosfer basıncını ölçen bilim insanı Torricelli’dir. Torricelli cıva ve cam boru kullandığı deneyinde cam borudaki cıva seviyesini ölçerek açık hava basıncını ölçmüştür. Torricelli, Deniz seviyesinde 0 °C de açık hava basıncını 76 cmHg (Cıva) ölçmüştür
Gaz Basıncı Örnekleri
- Otomobil hava yastıkları
- Deodorantlar
- Elektrikli süpürgeler
- Otobüs kapılarının açılıp kapanması
- LPG tankı
- Yangın tüpü
- Mutfak tüpü
