SIFATLAR

İsimlerden önce gelerek onları niteleyen veya belirten sözcüklere sıfat(ön ad) adı verilir.

> Turuncu kalem.

> Bu sandalye

> Altı taş.

Yukarıda koyu renkle gösterilen “turuncu, bu ve altı” sözcükleri kendisinden sonra gelen isimleri belirtikleri veya niteledikleri için sıfat(ön ad) görevinde kullanılmıştır.

Örnekler
İki papatya	Bu kişi
Yarınki maç	Kimi çocuklar
Şaşkın adam	O kitap
Her şehir	Hafif torba

Sıfatlar Niteleme ve belirtme sıfatları olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Belirtme sıfatları ise işaret sıfatları, belgisiz sıfatlar, soru sıfatları, sayı sıfatları olmak üzere dört bölümde incelenir. Sayı sıfatları ise asıl sayı sıfatı, sıra sayı sıfatı, üleştirme sıfatı ve kesir sayı sıfatı olmak üzere dört bölümde incelenmektedir.

NİTELEME SIFATLARI

İsimlerin rengini, biçiminin durumunu yani nasıl olduğunu bildiren sıfatlara niteleme sıfatları adı verilir. Niteleme sıfatları isme sorulan “nasıl?” sorusunun cevabını verir.

Örnekler

> Mutlu adam (Nasıl adam)
> Mavi gözlü çocuk (Nasıl çocuk)
> Uzun ağaç (Nasıl ağaç)
> Kırık taş (Nasıl taş)

BELİRTME SIFATLARI

İsimleri sayı, işaret, belgisizlik, ve soru yoluyla belirten sıfatlara belirtme sıfatları denir. Dört bölümde incelenir.

1) Sayı Sıfatları

Varlıkları sayı yoluyla belirten sıfatlara sayı sıfatları adı verilir. Sayı sıfatları kendi arasında dörde ayrılır

a) Asıl Sayı Sıfatları:

İsimlerin Sayılarını kesin olarak belirten sıfatlara asıl sayı sıfatı adı verilir. isme sorulan “Kaç?” sorusunun cevabını verir.

Örnekler

> Masada dört kitap var. (Kaç kitap)
> Ogün bin atlı çocuklar gibi şendik (Kaç atlı)
> Eve gelirken iki ekmek aldım. (Kaç ekmek)

b) Sıra Sayı Sıfatları

Asıl sayı sıfatlarına “-ıncı,-inci,-uncu,-üncü” eklerini getirerek oluşturulan sıfatlara sıra sayı sıfatı denir. isme sorulan “Kaçıncı?” sorusunun cevabını verir.

Örnekler

> Parktaki ikinci bankta oturuyoruz. (Kaçıncı bank)
> Üçüncü kedimizde bugün geldi. (Kaçıncı kedi)

Not: “İlk” sözcüğü “birinci” anlamında kullanılırsa sıra sayı sıfatı olur.

> Koşuda ilk ben oldum.

> Koşuda birinci ben oldum.

c) Üleştirme Sayı Sıfatları

Asıl sayı sıfatlarına getirilen “-ar, -er” ekleri getirilerek yapılır. Cümlede paylaştırma anlamı vardır. Üleştirme sayı sıfatlarını bulmak için isme “Kaçar?” sorusu sorulur.

> Kardeşimle şekerleri ikişer ikişer paylaştık.

> Kitaplığımın her rafında otuzar kitap var.

d) Kesir Sayı Sıfatları

Bir bütünün içerisinde yer alan payı bildiren sıfatlardır. Asıl sayı sıfatlarına “-da, -de, -ta, -te” ekleri getirilerek oluşturulur. İsme sorulan “Ne kadar?” sorusunun cevabını verir.

> Okulumuzun öğrencileri Türkçe dersinde yüzde seksen beş başarı ortalaması yakaladı.

> Elindeki kitapları yüzde otuz karla satıyor.

Not

Yarım ve çeyrek sözcükleri kesir sayı sıfatı olarak kullanılır.
> Akşam yarım ekmek köfte yedim.
> Okulumuz çeyrek finale çıktı.
Sayı belirten sözcükler isim çekim eki aldıklarında “ad” olarak kullanılır-
lar.
> Çocukların dördü geç kaldı. cümlesinde “dördü” sözcüğü ek aldığı için ad olarak kullanılmıştır.
dört       çocuk
sayı         isim
sıfatı

2. İşaret Sıfatı

Varlıkları işaret yoluyla belirten sıfatlara işaret sıfatı denir. İsme sorulan “hangi? ” sorusunun cevabını verir.

> Bu kedi ne kadar şişman!

Not

İşaret belirten sözcükler ad çekim eki aldıklarında yada bir ismin yerine kullanıldıklarında zamir olarak kullanılırlar.
> Şu ceketi beğendim.
İşaret sıfatı
> Şunu beğendim.
İşaret zamiri

3) Belgisiz Sıfat

İsimleri kesinlik olmadan belirten sıfatlara belgisiz sıfat adı verilir.

Başlıca Belgisiz Sıfatlar
Bazı	Kimi	Birçok
Birkaç	Birtakım	Her
Biraz	Bütün	Çoğu

Bazı insanlar buraya çalışmak için gelmiş.
Komşudan biraz şeker alır mısın?
Arkamda birkaç hatıra kaldı?
Tüm arkadaşlarım beni tebrik etti.

Not: Bir sözcüğü tek anlamında kullanılırsa sayı sıfatı, herhangi bir anlamında kullanılırsa belgisiz sıfat olur.

Bana bir tabak mercimek çorbası veriri misiniz?
Beni bir gün anlayacaksın

4. Soru Sıfatları

İsimlerin durumlarını, yerlerini, sayılarını soru yoluyla belirten sıfatlara soru sıfatı adı verilir. Bir cümlede sıfatı bulmak için isme sorulan sorular soru sıfatıdır. Soru sıfatlarının cevabı da sıfattır.

Hangi kitabı beğendin?
Kaçıncı günde geldin?
Baban sana ne iş verdi?
Kaç saat ders çalıştın?

UNVAN SIFATLARI

Kişilerin meslek, rütbe, cinsiyet ve sosyal statülerini gösteren sıfatlara unvan sıfatları denir.

Not: Unvan sıfatları diğer sıfatlardan farklı olarak isimlerden önce ve sonra gelebilir. Her iki durumda da unvanlar büyük harfler başlarlar.

Gazi Mustafa Kemal Paşa
Hemşire Sündüz Hanım
Doktor Yunus Bey

ADLAŞMIŞ SIFAT

Niteleme sıfatları ile oluşturulmuş sıfat tamlamalarında ismin düşmesi sonucunda sıfat adlaşır. Bu duruma adlaşmış sıfat denir.

Yaşlı	kadın	parkta oturuyordu.
Niteleme Sıfatı	isim

Yaşlı	parkta oturuyordu.
Adlaşmış sıfat

Zayıf insanlar çok hareketlidir.
Zayıflar çok hareketlidir.

KÜÇÜLTME SIFATLARI

Niteleme sıfatı olan sözcüklere “-ce, -cık, -imsi, -mtrak” eklerini getirilmesi ile oluşur. Niteleme sıfatları niteledikleri isimlere küçültme, tam değil, o ölçülere yakın anlamları katar.