içinde , ,

7. SINIF SOSYAL BİLGİLER 6.ÜNİTE: YAŞAYAN DEMOKRASİ

KURULTAYDAN MECLİSE

İlk Türk Devletlerinde Yönetim: Kurultay 

Orta Asya’da kurulan Türk devletlerinde siyasi, askerî ve ekonomik kararların alındığı meclise kurultay, toy yada kengeş denirdi. Kurultaya kağanın başkan- lığında devletin ileri gelenleri katılırdı. Savaş, barış ve yeni kağan seçimi gibi önemli konular kurultayda karar altına alınırdı. Türklerde her ne kadar son sözü söyleyen kağan olsa da önemli konularda meclise danışılırdı. Kağanın yanına toplantılarda eşi olan hatun otururdu. Hatun zaman zaman diğer ülkelerden gelen elçileri de kabul ederdi. Ülke yönetiminde yazılı olmayan hukuk kuralları geçerliydi. Bu kurallara “töre” denirdi.
İlk Türk devletlerinde Tanrı’nın egemenlik hakkını doğrudan kağana verdiğine inanılırdı, buna kut denirdi. Türk kağanları kendisini daima tanrıya karşı sorumlu sayarlardı. Kutun kan yoluyla hükümdarın tüm erkek çocuklarına geçtiğine inanılırdı. Bütün hanedan üyelerinde kut olduğundan kendine siyasi ve askerî bakımdan güvenen kişi taht kavgasına girebilirdi. Bu durum Türk devletlerini ya iç savaş sonucu istikrarsızlığa ya da bölünmeye götürüyordu.

Selçuklu ve Osmanlı’da Yönetim: Divan

İslamiyet’in kabulünden sonra kurulan Karahanlı, Selçuklu ve Osmanlı devletlerinde de “Devlet ve ülke, hükümdar ve soyunun ortak malıdır” anlayışı devam etmiş saltanat babadan oğula geçmiştir. Devletin başında bulunan sultanın çok önemli görevleri vardı: Devleti en iyi şekilde yönetmek, halkın refah ve mutluluğu için çalışmak gibi. Devlet işleri divan adı verilen bir kurulda görüşülür ve karara bağlanırdı. Divana sultan veya veziriazam (sadrazam) yani birinci vezir başkanlık ederdi. Osmanlıda divan Orhan Bey Döneminde kuruldu. Divanda son söz padişaha aitti. Fakat padişah önemli devlet işleri ile ilgili karar alırken divan üyelerine danışıp fikirlerini alırdı. Divan, din ve millet farkı gözetmeksizin bütün halkın istek ve şikâyetlerine açıktı.

Tanzimat Fermanı

XIX. yüzyılda Osmanlı padişahı II. Mahmut bozulmaya başlayan divan teşkilatını kaldırarak yerine nazırlıkları (bakanlıkları) kurdu. 1839 yılında Tanzimat Fermanı ilan edildi. Fermana göre kanun önünde herkes eşit sayıldı. Vergi ve askerlik konularında yeni düzenlemeler yapıldı. İlk kez bu ferman ile Osmanlı Devleti hukukun üstünlüğünü kabul edildi. Tanzimat Fermanı demokratikleşme yolunda atılmış ilk önemli adımdır. Tanzimat Döneminde Avrupa’da eğitim gören ve Fransız İhtilalı’nın yaydığı fikirlerden etkilenen Osmanlı aydınlarına göre devleti dağılmaktan kurtarmak için bir anayasa hazırlanmalı ve meclis açılmalıydı. II. Abdülhamit’in sadrazamlığa getirdiği Mithat Paşa ilk anayasa olan Kanunuesasîyi hazırladı. 1876 yılında II. Abdülhamit Döneminde Meşrutiyet yönetimine geçildi. İlk anayasamız olan Kanunuesasî yürürlüğe girdi.
Böylece halk kısıtlı da olsa ilk defa seçme ve seçilme hakkını kullandı. Halkın seçtiği Müslüman ve gayrimüslim 115 üyeden olan Mebusan Meclisi ve 26 üyesi bulunan ve tamamı padişah tarafından seçilen Ayan Meclisi açıldı.

Günümüzde Yönetim: Cumhuriyet

23 Nisan 1920 yılında BMM Ankara’da toplandı. 20 Ocak 1921’de Teşkilâtı Esasiye Kanunu adını taşıyan anayasa yürürlüğe girdi. 1921 Anayasası ile millet egemenliğine dayanan yeni bir Türk Devleti kurulmuş oldu. Modern Türkiye’nin temellerini atan Atatürk millî egemenlik ilkesini devletin temel öğelerinden biri hâline getirdi. 29 Ekim 1923’de Cumhuriyet ilan edildi. Böylece tek kişinin hâkimiyetine dayalı yönetim şekli sona erdi. Milli egemenlik, bir milletin kendini yönetecek kişileri kendisinin seçmesi yani yönetimde söz sahibi olması demektir. 1924 yılında anayasaya devletin yönetim biçimi ile ilgili olarak, “Türkiye Devleti’nin hükümet biçimi Cumhuriyettir” maddesi eklenmiştir.

Ne düşünüyorsun?

Yazar admin

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

7. SINIF SOSYAL BİLGİLER 5.ÜNİTE: EKONOMİK VE SOSYAL HAYAT 6. BÖLÜM

7. SINIF SOSYAL BİLGİLER 6.ÜNİTE: YAŞAYAN DEMOKRASİ 2. BÖLÜM