TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİNİN YÖNETİM YAPISI(Organlar)
KUVVETLER AYRILIĞI
Devlet, toplum yararına çalışan, toplum içerisinde ilişkileri düzenleyen, toplumun uyacağı kuralları koyan ve halkını iç ve dış tehditlere karşı koruyan düzene denir .Anayasamıza göre egemenliğin sahibi Türk milletidir. Millet, egemenlik hakkını Anayasanın koyduğu esaslara göre yasama, yürütme ve yargı organları eliyle kullanır.
Türkiye Cumhuriyeti Devletinde, yasama TBMM, yürütme hükümet ve cumhurbaşkanı, yargı ise bağımsız mahkemeler tarafından yapılır. Bu faaliyetlerin ayrı ayrı organlar tarafından yerine getirilmesine “Güçler Ayrılığı İlkesi” denir.
.
A) YASAMA
Millet, kendi hâkimiyetine dayanarak kanun yapma yetkisini kabul ettiği bir organa verir.Anayasamıza göre, yasama organı TBMM’dir.Bu yetki devredilemez. TBMM genel oyla seçilen 550 milletvekilinden oluşur.
TBMM’nin Görevleri
Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak.
Bakanları denetlemek,
Para basılmasına karar vermek,
Cumhurbaşkanını seçmek,
Savaş ilanına karar vermek,
Uluslararası antlaşmaları onaylamak.
Bütçe ve kesin hesap tasarılarını görüşmek ve kabul etmek,
Genel ve özel af ilanına karar vermek
TBMM, seçimlerin yenilenmesine karar vermek.
Türkiye Büyük Millet Meclisi ,hükümetin yaptığı işleri meclis araştırması, meclis soruşturması ve gensoru yollarıyla denetler. Yapılan işlerde yetkiyi kötüye kullanma ya da yasalara aykırı bir durum bulunduğunda meclis, hükümeti “güvenoyu vermemek” yoluyla düşürebilir
Bir Yasa TBMM’den Nasıl Çıkar?Kanun Nasıl Yapılır ?
Cumhurbaşkanı kanunu kabul etmezse kanunu TBMM’ye gönderir. (Veto yetkisi)
Fakat aynı kanunu TBMM değişiklik yapmadan tekrar Cumhurbaşkanına gönderirse,kanunu onaylamak zorunda kalır. Fakat,kanunun iptali için Anayasa Mahkemesine başvurabilir.
B) YÜRÜTME
Yürütme kanunları uygulama yetkisidir. Bu yetki ülkemizde anayasaya uygun olarak Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kuruluna verilmiştir.
a) Cumhurbaşkanı
Cumhurbaşkanı devletin başıdır. Bu sıfatla Türkiye Cumhuriyeti’ni ve Türk milletinin birliğini temsil eder. Anayasanın uygulanmasını, devlet kurumlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını gözetir. Cumhurbaşkanı olma Şartları:
Türk vatandaşlığı
2. Kırk yaşını doldurmuş olmak
3. Yüksek öğrenim şartı
4. Milletvekili olmak veya milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olmak
5. Daha önce cumhurbaşkanlığı yapmamış olmak
Bazı Görevleri
Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni gerektiğinde toplantıya çağırmak,
Yasaları yayımlamak,
Yasaları yeniden görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne geri göndermek (Veto yetkisi),
Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesine karar vermek,
Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek,
Türkiye Cumhuriyeti’ne gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek,
Uluslararası anlaşmaları onaylamak ve yayımlamak,
Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Başkomutanlığını temsil etmek,
Üniversite rektörlerini seçmektir.
NOT: Cumhurbaşkanlığı makamının boşalması durumunda da yenisi seçilinceye kadar, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı, cumhurbaşkanlığına vekillik eder ve cumhurbaşkanına ilişkin yetkileri kullanır.
b) Bakanlar Kurulu
+ Bakanlar Kurulunun diğer adı hükümettir. Bakanlar Kurulu, Başbakan ve bakanlardan oluşur. Başbakan TBMM üyeleri arasından cumhurbaşkanı tarafından atanır.Bakanlar,başbakan tarafından belirlenir ve atamaları cumhurbaşkanının onayına sunulur. Bakan atamasında meclis dışından bir kişi de seçilebilir. +Hükümet, vatandaşların temel hak ve özgürlüklerini kullanabilmesi için yasaların işlemesini sağlar.
Bakanlar Kurulunun Bazı Görevleri
Vatandaşa iş olanağı sağlamak (fabrikalar kurmak)
Vatandaşın güvenliğini sağlamak.
Yurdu iç ve dış tehditlere karşı koruyarak vatan bütünlüğünü korumak.
Vatandaşlarına hizmet götürmek( yollar, köprüler, barajlar vs. yapmak)
Tarım ve hayvancılığı geliştirmek.
Başbakanın Bazı Görevleri
Hükümeti kurmak.
Bakanlar arası işbirliği sağlamak.
Hükümet politikasını takip etmek.
Cumhurbaşkanın katılmadığı zamanlarda Milli Güvenlik Kuruluna başkanlık etmek.
Hükümet programının hazırlanmasını sağlamak
C) YARGI
+ Yargı yetkisi bağımsız mahkemelere verilmiştir.Devletin yargı görevini yürüten mahkemelerin tam bağımsız olmaları gerekmektedir.(Adalet için)
Normal Mahkemeler(Sulh hukuk,sulh ceza,ağır ceza,aile mahkemeler,asliye ceza mah.)
Yüksek Mahkemeler
Anayasa Mahkemesi
Yargıtay
Danıştay
Askerî Yargıtay
Askerî Yüksek İdare Mahkemesi
Uyuşmazlık Mahkemeleri
Not: Normal mahkeme kararlarına itiraz edildiğinde yüksek mahkemeler devreye girer.
Vatandaş Olma Sorumluluğu
Devletin vatandaşlarına karşı görevleri olduğu gibi vatandaşların da devlete karşı görevleri vardır. Bunlar seçme ve seçilme hakkını kullanmak, vergi vermek, askerlik yapmak, kanunlara ve kurallara uymaktır. Atatürk’ün Cumhuriyeti ilan etmesiyle vatandaşlık görevlerimiz çağdaş devlet anlayışına uygun olarak düzenlenmiştir. Cumhuriyetin ilanından sonra vergiler yeniden düzenlenmiş, askerlik belirli koşullara bağlanmıştır. Ayrıca kadınlara da seçme ve seçilme hakkı tanınmıştır. Bütün vatandaşların eşitlik ve adalet ilkeleri doğrultusunda bu hakları kullanabilmeleri sağlanmıştır.
Seçim, vatandaşların oylarıyla devlet yöneticilerini belirlemeleridir. Seçimlerde, demokrasinin vazgeçilmez unsurları olan siyasal partiler ve bağımsız adaylar yer alır.
Vatandaşlar partilere ya da bağımsız adaylar oy verebilecekleri gibi kendileri de aday olabilirler. Seçimlere katılmak hem bir hak hem de bir ödevdir.
Seçme ve seçilme hakkı 18 yaşını dol- duran herkesin vatandaşlık görevlerindendir. Ancak silah altındaki er ve erbaşlar, askerî öğrenciler ve cezaevlerindeki hükümlüler oy kullanamazlar.
Vatandaş olma sorumluluğunun yerine getirilmesinde kanunlara ve kurallara saygılı olmak çok önemlidir. Haklar ve özgürlükler vatandaşlara diledikleri gibi davranma hakkını vermez. Kanunlar özgürlüklerin sınırını belirler. Kanunlar ve kurallar vatandaşların huzuru, mutluluğu, güvenliği ve toplumsal düzenin sağlıklı işlemesi için gereklidir. Demokrasilerde kanunlar eşitlik ilkesi gözetilerek yapılır. Anayasamıza göre herkes kanun önünde eşittir.