7. SINIF SOSYAL BİLGİLER 4. ÜNİTE ZAMAN İÇİNDE BİLİM 4. BÖLÜM

ORTA ÇAĞ VE YENİÇAĞ AVRUPASINDA BİLİM

Kavimler göçü ile birlikte Avrupa’da Hıristiyanlık geniş alanlara yayılmıştır. Bu dönemde ortaya çıkan kiliseler ekonomik, siyasi ve dini güçleri ellerinde toplamışlardır. Bilimsel ve akılcı düşünceyi reddederek kişisel düşünceyi yasaklamışlardır. Kutsal kitapları olan İncil’i kendi çıkarları doğrultusunda yorumlayarak halkı yanlış bilgilendirmişlerdir.

İskenderiye Kütüphanesi’ni yakmış, çeşitli bilim adamlarını idam ettirmişlerdir. Aforoz (dinden atma) Endülüjans (Günahların atfedilebileceği belge) gibi yetkileri kullanarak siyasi bir güç sağlamışlardır. Bununla birlikte krallara taç giydirme yetkisi ile birlikte krallar ve devletler üzerinde de geniş yetkilere kavuşmuşlardır.

Yeni Çağdaki bilimsel çalışmalarda etkili olan gelişmeler:

Orta Çağın sonlarına doğru, insan ve doğa sevgisinin ön plana çıkması ile birlikte eski Yunan ve Helen uygarlıklarının incelenmesi sonucu bilimsel çalışmalar başlamıştır.

ÖNEMLİ NOT: Yeni Çağ Avrupa’sında bilimin ortaya çıkması ve gelişmesinde etkili olan barut, pusula, kâğıt ve matbaa Haçlı Seferleri ile birlikte Avrupa’ya geçmiştir.

Barut

Barutun ateşli silahlarda kullanılmasıyla birlikte Orta Çağ Avrupa’sındaki Feodalite (Derebeylik) sistemi zayıflarken, merkezi krallıklar güç kazanmıştır. Bu durum Avrupa’nın siyasi yapısını değiştirmiştir.

Kâğıt

Kâğıt, uygarlaşma yolunda icat edilmiş en önemli buluşlardan biridir. İlk olarak Mısırlılar &papirüs& adını verdikleri bitkilerin üzerine yazılar yazmışlardır. Mezopotamyalılar kil tabletlere, Çinliler ipekli kumaş üzerlerine yazmışlardır.

Çinliler bu kumaşların çok pahalı olmasından dolayı, arayış içerisine girerek kâğıdı icat etmişlerdir.

Kâğıdın kullanılması ile birlikte Avrupa’da ve dünyada kültür aktarımı sağlanmıştır. Avrupa’da bilimsel çalışmaların yapıldığı &Aydınlanma Dönemi& başlamıştır.

Matbaa

İlk olarak Çin’de kullanılan matbaa, Uygur Türkleri tarafından geliştirilmiştir. Günümüz modern anlamdaki matbaayı Jan Gutenberg ortaya koymuştur.

Matbaa sayesinde yazılmış olan eserler çoğaltılarak geniş kitlelere hitap etmiştir. Matbaa uluslararası kültürel etkileşimin yaşanmasında önemli bir yere sahiptir.

Pusula

Pusula, insanların yön bulma aracıdır. İlk olarak Çin’de görülen bu icat, mıknatıslı taşlardan yapılmıştı. Kristof Kolomb, pusulanın sapma açısını hesaplamış ve günümüz modem pusulasının yapılmasında etkili olmuştur.

İnsanlar pusula ile birlikte denizlere rahatlıkla açılabilme imkanı bulmuşlardır. Bu da Coğrafi Keşifler’e neden olmuştur. Coğrafi Keşiflerle birlikte insanlar yeni yerler keşfetmiştir. Dünya’nın yuvarlak olduğu anlaşılmıştır.

Coğrafi Keşiflerle birlikte Avrupa’da ekonomik refah artmıştır.

COĞRAFİ KEŞİFLER

    Coğrafi Keşifler, 15. yüzyıl ve 16. yüzyıllarda Avrupalılar tarafından yeni ticaret yollarının bulunması amacıyla başlattıkları keşiflere denir.

Sebepleri

• Geleneksel ticaret yollarının-İpek ve Baharat yolu- müslümanların eline geçmesi
• Coğrafya bilgisinin ilerlemesi
• Pusulanın geliştirilmesi
• Gemicilik sanatındaki ilerlemeler
• Efsane ve hurafelere inanmayan cesur gemicilerin yetişmesi

Keşifler

• Portekizli Bartelmi Dias Afrika’nın güney ucuna ulaşarak Ümit Burnu’nu buldu (1487).
• İspanyol asıllı Kristof Kolomb,Amerika Kıtası’nı buldu (1492). Ancak yeni bir kıta keşfettiğini anlayamadan öldü.
• Portekizli Vasko do Gama Ümit Burnu’nu dolaşarak Hindistan’a vardı (1498).
• Kristof Kolomb’un ölümünden kısa bir süre sonra İtalyan gemici Ameriko Vespuçi, Amerika’nın Hindistan değil yeni bir kıta olduğunu dünyaya ilân etti ve kıtaya onun adı verildi Amerika (1507).
• 1519’da Portekiz asıllı Macellan tarafından başlatılan batıya seyahat Del Kano tarafından tamamlanarak (1522) dünyanın yuvarlak olduğu ilk kez ispatlanmıştır.
• Başlangıçta Portekizliler ve İspanyollar tarafından başlatılan Coğrafî Keşifler, özellikle İngilizler, Fransızlar ve Hollandalılar tarafından tamamlanmıştır.

Coğrafi Keşifler’in sonuçları

• Hristiyanlık yayıldı. Buna karşılık dünyanın düz olduğu gibi pek çok yanlış bilgi aktaran din adamlarına olan güven azaldı.
• Keşfedilen yerlerde yetişen domates, vanilya, patates, tütün, kakao gibi bitki türleri ile Avrupalılar ilk kez tanıştı.
• Avrupalıların, keşfettikleri yerleri sömürgeleştirmesiyle Sömürgecilik Dönemi başladı.
• Keşifler, ticaret yollarının değişmesine neden oldu.Akdeniz limanları ile Baharat ve İpek Yolu eski önemini kaybederken Hint Okyanusu kıyısındaki limanlar önem kazandı.
• Yeni keşfedilen ülkelerde bol miktarda bulunan altın ve gümüş gibi değerli madenler Avrupa’ya getirildi. Avrupa’da ticaretle uğraşan kişiler (Burjuva sınıfı) zenginleşti. Tüccarların, soyluların ellerinde bulunan toprakları satın almalarıyla soylular eski güçlerini kaybettiler.
• Zenginleşen Avrupalılar, kültür ve sanat hareketlerini desteklediler. Böylece, Avrupa’da Rönesans’ın doğmasına ortam hazırlamış oldu.

 RÖNESANS

   Kelime anlamı “yeniden doğuştur”. 15. ve 16. yy’da Sanat, edebiyat ve bilim alanlarındaki gelişmelere verilen addır.

NOT: Rönesans haraketleri İtalya’da başlamıştır. Coğrafi konumu, ekonomik refahı ve eski Roma antik eserlerinin burada bulunması nedenleri olarak gösterilebilir.

Nedenleri:

•  Coğrafi Keşiflerle birlikte ekonomik refaha kavuşan halkın bilim ve sanata önem vermeye başlaması.
•  Eski Helen ve Roma dönemine ait eserlerin incelenmesi.
•  Kağıt ve Matbaanın öğrenilmesiyle birlikte okuma-yazma oranının artması, düşüncelerin geniş alanlara yayılması.
•  İstanbul’un fethinden sonra İtalya’ya kaçan bilginlerin orada yapmış oldukları çalışmalar.
•  Avrupa’nın İslami bilimsel eserleri kendi dillerine çevirmeleri.
•  Bilim adamlarını destekleyen “burjuva” sınıfının varlığı.

İtalya’da başlayan Rönesans hareketleri, bütün Avrupa’ya yayılmıştır. Rönesans hareketleri Fransa ve Polonya’da bilim, Hollanda’da resim, İngiltere’de edebiyat alanında gelişme sağlanmasında etkili olmuştur. Bu dönemde; Giovanni Boccaccio, Nikola Makyevel, Francesko Petiark, Ciyovanni Bellini, Albert Dürer, Francis Bacon, Misel Monteyn, Leonardo Da Vinci, VVilliam Shakespeare gibi bilim adamları yetişmiştir.

Sonuçları:

• Orta Çağ’ın skolastik kilise düşüncesi yıkılırken yerine serbest ve bilimsel düşünce doğdu.
• Hristiyanlığın sanat ve düşünce üzerindeki baskısı sona erdi.
• Bilim sanat ve edebiyatta pek çok yeni eserler verildi.
• Reform hareketine zemin hazırlandı.
• Avrupa’da bilimsel gelişmelerin önü açıldı.

REFORM

    Kelime anlamı düzeltme, yenileme anlamındadır. 16. yüzyılda Katolik mezhebindeki bozulmalar karşısında ilk olarak Almanya’da başlayan dinde yeni düzenlemeler yapılmasına “Reform” denir.

ÖNEMLİ NOT:  Reform hareketleri, İlk olarak Almanyada Martin Luther öncülüğünde ortaya çıkmıştır

Nedenleri:

• Kağıt ve matbaayla birlikte okur yazar oranının artması.
• İncil’in farklı dillere çevrilmesi sonucu İncil’in asıl içeriğinin öğrenilmesi ve din adamlarına olan güvenin azalması.
• Kilisenin Endülüjans yetkisini kullanarak zenginleşmesi ve halkın bu gelişmelere tepkisi.
• Rönesans hareketleriyle birlikte düşünce özgürlüğünün oluşması.

Kendiside bir Din Adamı olan Martin Luther kilisenin uygulamalarına karşı çıkmıştır. Buna karşılık kilise, Martin Luther’i dinden çıkarmış ve ölüme mahkum etmiştir. Martin Luther, Katolik kilisesine karşı, Protestanlık mezhebini kurmuştur.

Sonuçları:

• Avrupa’da yeni mezhepler ortaya çıkarak mezhep birliği bozulmuştur.
• Katolik kilisesine ve din adamlarına olan güven azalmıştır.
• Kilisenin elinde bulunan eğitim sistemi laik bir şekle dönüştürülmüştür.
• Kilisenin elinde bulunan topraklar, mallar halk tarafından paylaşılmıştır.
• Bilimsel çalışmalar önündeki en büyük engel olan kiliseler, eski önemini kaybetmiştir.

ÖNEMLİ UYARI: Reform hareketlerinden etkilenmeyen Osmanlı Devleti bu karışıklarda Protestanları desteklemiştir. Avrupada meydana gelen dini çatışmalardan yararlanarak Balkanlarda ilerleyişini kolaylaştırmıştır. 

AYDINLANMA ÇAĞI

       18. yüzyılda Avrupa’da ortaya çıkan her konuda akla öncülük tanıyan düşünce sistemine Aydınlanma”, bu düşünce sistemi ile gelen yeni döneme ise ”Aydınlanma Çağı” adı verilir.  Aydınlanma Çağı’nda ”aklın kullanılması ile doğru bilgiye ulaşabileceği” fikri temel olarak kabul edilmiştir. Bu dönemde deney ve gözlem önem kazanmış, doğa bilimlerinde büyük gelişmeler sağlanmıştır.

Aydınlanma Çağı’nın oluşmasında etkili olan bilim adamlarından bazıları şunlardır.

Galileo: Dünya’nın yuvarlak olduğunu ispatlayarak, kilise tarafından benimsenen, Dünya’nın düz olduğu görüşünü yıkmıştır. Ayrıca fizik alanında da çalışmalar yapmıştır.

Kopernik: Evrende Güneş merkezli bir sistem olduğunu ve Güneş’in Dünya etrafında değil, Dünya’nın Güneş etrafında döndüğünü ispatlamıştır.

Newton: Fizik ve matematik alanında çalışmalar yapmıştır.
Dekart: Bilimsel bilgiye ancak matematikle ulaşılabileceğini öne sürmüş ve bu nedenle analitik ve geometriyi geliştirmiştir.

Jan Jak Russo : Baskıcı düşüncelere karşı çıkarak demokrasinin doğmasına ve gelişmesine katkıda bulunmuştur

SANAYİ İNKILABI

 18. yüzyılda ilk olarak İngiltere’de başlayan, daha sonra diğer Avrupa ülkelerine yayılan, etkileri bakımından tüm dünyayı sarsan önemli bir olaydır.İngiltere’de James Watt tarafından buhar gücünün makinalarda kullanılmasıyla tekstil alanında 18. yüzyıl ortalarında başlamış, Yakınçağ’da büyük bir gelişme göstermiştir.

Sonuçları:

• Pazar ve hammadde ihtiyacı artmış, sömürgecilik yeni bir boyut kazanmıştır.
•  İşçi sınıfı ortaya çıkmıştır.
•  Köylerden şehirlere hızlı nüfus akını başlamıştır.
•  Sanayileşemeyen ülkeler sömürge durumuna düşmüştür.
•  Osmanlı ülkesi, kapitülasyonların da etkisiyle açık Pazar haline gelmiştir.
•  Osmanlı küçük esnafı ve Lonca teşkilatı çökmüştür.
•  Kapitalizm, Liberalizm, Sosyalizm gibi kavramlar ortaya çıkmıştır.