admin
TÜRK İSLAM DEVLETLERİNDE BİLİM ADAMLARI
İslam kültürü ve bilimsel faaliyetler, farklı kültürlerin etkisiyle şekillenmiştir. Harezmi, Biruni gibi bilim adamları Hindistan, İran ve Bizans gibi kültürlerden etkilenmiştir. İslam dünyasında, devlet adamlarının bilimsel faaliyetleri desteklemesi sonucu bilimse gelişmeler sağlanmıştır. İslam topraklarında bilim evleri ve gözlem evleri görülmektedir. Bu; dönemde astronomi, matematik, fizik, kimya, biyoloji, coğrafya, tıp, teknik ve tarih alanlarında önemli bilimsel çalışmalar görülmektedir.
İslam kültürü, sınırların genişlemesi ile birlikte geniş alanlara yayılmıştır. Müslümanların Avrupa’ya geçmesi ile İslam kültürü Avrupa’ya yayılmıştır. İbn-i Sina, Biruni, Farabi, Harezmî gibi bilim adamlarının eserleri, Latinceye çevrilmiştir. Avrupalılar, İslam devletlerinde medreseleri örnek alarak, üniversiteler kurmuşlardır.
Orta Çağ Avrupa’sında özgür düşünce ortamı ve bilimsel çalışmalar yokken, İslam dünyası aydınlanma çağını yaşıyordu. Bilimsel çalışmalar en üst seviyedeydi.
Harezmî: Matematik alanındaki çalışmaları cebirin temelini oluşturmuştur.
Nasiruddin-i Tusi: Kenar açı bağıntısını bulmuştur. “Kesenler Teoremi” adlı eseriyle Trigonometrik çalışmalara yer vermiştir.
Ömer Hayyam: Celali takvim adıyla bilinen takvimi hazırlamıştır. Cebir konusunda üçüncü derece denklemlerin çözümüne katkıda bulunmuştur.
İbn-i Sina, tıp alanının yanında felsefe, astronomi, matematik, fizik, kimya gibi alanlarda da çalışmalar yapmıştır. &Kanun& adlı eserinde hekimlik, ilaçlar, cerrahi yöntemler hakkında bilgi verir Onun bu eseri Avrupa’da ders kitabı olarak okutulmaktadır
Farabi, &Boşluk Üzerine& adlı yazmış olduğu eserinde doğada boşluğu kabul etmez. Aristo fiziğinin yetersiz olduğunu ortaya koymuştur.
Uluğ Bey, Semerkant’ta medrese ve gözlemevi, bilimsel çalışmaların gelişmesinde etkili olmuştur. Bu medrese ve gözlemevinde Ali Kuşçu ve Kadızâde-i Rumi gibi devrin önemli bilim adamları çalışmalar yapmıştır. &Uluğ Bey Zici& adlı eseri astronomi konusunda önemli bilgiler vermektedir.
Biruni: 973‘te Harezm‘de doğan Birûnî, Harezm sarayında astronomi ve matematik öğrendi. Sultan Memun bin el-Memun’un sarayında İbni Sina, gibi bilginlerle birlikte çalıştı.Gazneli sarayında büyük saygı gördü. Gazneli Mahmut “sarayımın en değerli hazinesi “sözünü söyleyerek vermiş olduğu değeri göstermiştir. “Mesud’un Kanunu” adlı eserinde önemli astronomik bilgiler vermiştir. Biruni 1973 yılında doğumunun 1000.yıl dönümü nedeniyle UNESCO öncülüğünde bütün dünyada anılmıştır.
Ali Kuşcu: Semerkant‘ta doğdu. Babası Muhammed, Timur İmparatorluğu Sultanı ve astronomu Uluğ Bey‘in kuşçusu olduğu için, ailesi “Kuşçu” lakabıyla meşhur oldu. Küçük yaştan itibaren matematik ve astronomiye ilgi duyan Ali Kuşçu, Semerkant’da eğitimini tamamladıktan sonra Uluğ Bey’e yardımcı ve rasathanesine müdür oldu.Tebriz‘de Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan kendisine büyük saygı gösterdi ve Osmanlı Devleti ile barış görüşmelerinde yardımını istedi. Ali Kuşçu, Uzun Hasan’ın sözcülüğünü yaptıktan sonra II. Mehmed‘in davetiyle İstanbul‘a geldi. Osmanlı – Akkoyunlu sınırında II. Mehmed’in emriyle büyük bir törenle karşılanan Ali Kuşçu, Ayasofya medresesine müderris oldu.
Takiyyüddin: Şam da dünyaya gelen Takiyyüddin ilk çalışmalarına Galata Kulesinde III.Murat’ın himayesinde başladı.Padişahın izniyle Tophane üzerinde Frenk Sarayı diye bilinen boş alan gözlemevi için ayrıldı.İstanbul Rasathanesi 1575-1580 yılları arasında faaliyet göstermiştir. daha sonraları osmanlı donanması tarafında top atışları ile yıkılmıştır.
Cahit Arf (1910–1997): Kendi adıyla bilinen matematik kuramları ile dünya çapında tanınır. Arf değişmezi, Arf halkaları ve Arf kapanışları gibi kendi adıyla bilinen matematiksel terimleri bilim dünyasına kazandırdı
İLK ÇAĞDA YETİŞEN BİLİM ADAMLARI
-Teodorus, kilit ve anahtarı bulmuştur.
– Hipokrat, tıbbın temellerini atmıştır.
– Heredot, tarihin babası sayılmaktadır.
– Demokritus, atom sözcüğünü günümüz anlamda ilk kez kullanmıştır.
-Anaksogaros, ilk astronom olarak kabul edilmektedir.
– Homeros, Yunanistan’ın gelenek ve göreneklerini, inançlarını ele aldığı &İlyada ve Odysseia& destanlarını yazmıştır.
– Hesiados, Yunanistan’da ünlü bir şair olup, &Tanrıların Doğuşu, İşler ve Günler& adlı eserleriyle önemli bir kişiliktir.
Hellenik dönemde yetişen bazı bilim adamları Pisagor, Platon, Ödoksos, Aristo, Zenon, Arşimet’tir.
– Pisagor, bugün &Pisagor teoremi& olarak bildiğimiz &Bir dik üçgenin dik kenarlarının karelerinin toplamı, hipotenüsün karesine eşittir& ifadesini ortaya koymuştur.
– Arşimet, suyun kaldırma kuvvetini bulmuştur. Bu buluş günümüzdeki gemilerin yapılmasına temel teşkil etmiştir.
Roma döneminde yetişen bilim adamları, Menelaus, Batlamyus, Dioscorides, Galen, Diafantos’tur.
– Menelaus, günümüzde &Menelaus teoremi& olarak bilinen düzlem ve küresel üçgenlere dair teoremi ortaya koymuştur.
– Batlamyus, astronominin sentezini yapmış, geometrik bir sistem kurmuştur. Yerin küresel olduğunu ve evrenin merkezinde ve hareketsiz olduğunu savunur. Batlamyus’un &Coğrafya& adlı eseri ünlüdür.
