6. SINIF SOSYAL BİLGİLER YERYÜZÜNDE YAŞAM 4. BÖLÜM

 GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE YERLEŞME

Tarih; geçmişte yaşamış insan topluluklarının yaşamlarını belgelere dayanarak neden-sonuç ilişkisi içerisinde inceleyen bilim dalıdır. Kolay inceleyebilmek için dönemlere ayrılmaktadır.

YÜZYIL  Yüz yıllık zaman dilimine denir. Milattan (Hz İsa’nın doğumu) itibaren 1. yüzyıl, 2. yüzyıl, 3. yüzyıl olarak adlandırıyoruz. Milattan önceki yüzyılları belirtirken M.Ö veya İ.Ö Milattan sonrakileri belirtirken M.S veya İ.S şeklinde belirtiyoruz.

Milat (başlangıç) Hz. İsa’nın doğumudur. Takvimde 0 olarak kabul edilir.

 

Tarihleri Yüzyıla çevirme nasıl yapılır?

Verilen tarih iki rakamlı ise bunda hiç bir şey yapılmaz. Çünkü iki rakamlı yılların hepsi 1. yüzyıldadır. Verilen tarih üç rakamlı ise baştaki ilk harfe bir eklenerek yüzyılı bulunur

Örnek: 576 yılı hangi yüzyıldadır?

571                                        118                                    999                                               339

+                                             +                                        +                                                     +

1                                              1                                         1                                                      1

= 6.yzyıl                             = 2. yüzyıl                         = 10. yüzyıl                              = 4. yüzyıl

 

Verilen rakam eğer dört rakamlı ise baştaki iki rakama bir eklenerek yüzyılı bulunur.

Örnek:

1453                         1071                         1999                              1789                            2017

+                                  +                                  +                                   +                                  +

1                                   1                                   1                                   1                                    1

= 15.YY                  = 11. YY                    = 20. YY                  = 18. YY                       = 21. YY

ÇAĞ : Benzer sosyal ve siyasal olayların yaşandığı dönemlere denir. Yazının bulunmasından önceki çağlara tarih öncesi çağlar (devirler), yazının icadından sonraki çağlara ise tarih çağları denir.

Not: Tarih öncesi devirler guruplara ayrılırken insanların alet, silah, sus eşyası yapma becerileri göz önünde bulundurulurken, tarihi devirler insanlığı etkileyen önemli olaylara göre guruplara ayrılmıştır.

• TARİH ÖNCESİ DEVİRLER

Bu dönemle ilgili bilgiler daha çok kalıntılara dayanmaktadır. Tarih öncesi devirler insanların kullandıkları araç ve gereçlerin malzemelerine göre bölümlere ayrılır.

1. TAŞ DEVRİ

Taş Devri kendi içerisinde üç bölüme ayrılır.

Kaba Tas Devri

İnsanlık tarihinin en uzun dönemidir. Bu dönemde iklim elverişli olduğu için insanlar ağaç gölgelerinde yaşadılar; barınaklara ihtiyaç duy­madılar.

Bu dönemde yapılan aletler kaba ve ilkeldir.

Yontma Taş Devri

İlkel bir hayat tarzı yaşandı. İnsanlar doğadaki hazır gıdalarla ve hayvanları avlayarak beslendiler.

Not: İnsanların avcılık ve toplayıcılıkla geçinmeleri tüketici bir toplum yapısının olduğunun göstergesidir
Devrin sonlarına doğru ateşi buldular. Ateşi ısınma, aydınlanma, yiyeceklerini pişirme amacıyla kullandılar.

Not:  Ateşin bulunması ile insanlar doğa güçlerini kontrol altına almaya başladı.

Mağaralarda ve büyük ağaçların kovukla­rında barındılar.

Taşları ve kemikleri yontarak kullanacak­ları ilkel aletler yaptılar.

Mağara duvarlarına avladıkları hayvanla­rı simgeleyen resimler yaptılar.

Not: Yontma Taş Devri’ne ait kalıntılar, Antalya yakınlarındaki Karain, Beldibi ve Belbaşı mağaralarında bulunmuştur.

Cilalı Tas Devri

Bu dönemde insanlar tarımsal faaliyetlere başladılar ve hayvanları evcilleştirdiler.

• İlk köyleri ve kentleri kurarak yerleşik ya­şama geçtiler.
• Üretim hayatı ile birlikte ticari faaliyetlere başladılar.
• Topraktan çanak, çömlekler ve aletler yapmaya başladılar.
• Bitki liflerinden giysiler yaparak dokuma­cılık faaliyetlerine başladılar.
• Tekerleği icat ettiler.
• İlkel aile tipleri ortaya çıktı.
• Kültürel etkileşim arttı.

Not:  Cilalı Taş Devri’ne ait kalıntılar Diyarbakır’da (Çayönü) ve Konya’da (Çatalhöyük) bulunmuştur.

ÇATALHÖYÜK: Konya’nın Çumra ilçesi yakınlarındadır. Günümüzden 9000 yıl önce kurulmuştur. Dünyanın en eski yerleşim yerlerinden biridir. İlk ev mimarisi ve kutsal yapıları ile Tarih öncesi döneme ışık tutan önemli bir merkezdir. Dünyada yemek kültürünün ilk başladığı, ateşin kullanıldığı, tarımın yapıldığı ve yerleşik yaşama geçildiği merkez olarak tanınır. Bu köylerdeki evler tarlalara yakın, birbirine bitişik üstten, üstten girişli kerpiç evlerdi. Bunun nedeni vahşi hayvan saldırılarından korunmaktı. Sosyal yaşam damlarda geçiyordu.

 

2. MADEN DEVRİ

Kullanılan madenlere göre sırasıyla kır, tunç ve demir olarak üçe ayrılır.

 

Bakır Devri

Doğada bol miktarda bulunan bakır ma­deni insanlar tarafından bulunarak işlendi. Bakır­dan çeşitli aletler ve süs eşyaları yapıldı.

Tunç Devri

Bakırın kalay ile karıştırılması sonucunda tunç elde edildi. Tunç bakıra göre daha sağlam ol­duğu için insanlar daha dayanıklı aletler yaptılar.

İlk şehir devletleri ve daha sonra büyük devletler bu dönemde ortaya çıktı (Mezopotam­ya’da Sümerler, Anadolu’da Hititler gibi).

Demir Devri

 Devrin sonlarına doğru demir bulundu. Demirin bulunup işlenmesiyle birlikte tun­ca göre daha dayanıklı olan aletler yapıldı

Not: Maden devrine ait kalıntılar, Yozgat (Alişar), Çorum (Alacahöyük), Çanakkale (Truva), Kayseri (Kültepe), Bur-dur (Hacılar Höyüğü) ve Van (Tilkitepe)’da bulunmuştur.

Truva’da Yerleşme:M.Ö. 3000-2000 yılları arasında artık büyük şehirler kurulmaya başlandı. Bu şehirler önemli ticaret yolları üzerine kuruluyordu. Ticaretle zenginleşen şehirliler, şehirlerine tiyatrolar, tapınaklar, çeşmeler ve kitaplıklarla süslüyorlardı. Bu dönemde insanlar avlulu geniş evlerde oturuyorlardı. Dışarıdan gelecek saldırılar için şehrin etrafı kalın bir surla çevriliydi. Bu dönemdeki en önemli yerleşmeler ÇANAKKALE TRUVA ve AYDIN-Söke yakınlarındaki PİRENE’ydi

 

• TARİH DEVİRLERİ

Yazının icadından günümüze kadar geçen zamana tarih devirleri denir.

Not: Tarihin çağlara ayrılmasında insanlık tarihinde meydana gelen ve bütün insanlığı etkileyen büyük olaylar ölçü alınmıştır.

İlk Çağ (M.Ö. 3200 – M.S. 375)

M.Ö. 3200 yılında Sümerlerin yazıyı icat etmesi ile başlayıp M.S.375 yılındaki Kavimler Göçü‘ne kadar süren dönemdir.

Orta Çağ (375 -1453)

Kavimler Göçü ile başlayıp, İstanbul’un fethine kadar süren dönemdir.

Yeni Çağ (1453-1789)

İstanbul’un fethinden, Fransız İhtilali’ne kadar süren dönemdir.

Yakın Çağ (1789 -…..)

Fransız İhtilali‘nden günümüze kadar süren dönemdir.

 

Yerleşmede etkili olan faktörler:

 

GEÇMIŞTE:

• İklim etkilidir. İnsanlar hem ilk yerleşmelerde ham de günümüzde uygun iklim koşullarının uygun olduğu yerlere yerleşmişlerdir. Çünkü ikli insan yaşamını etkilediği gibi tarımı da etkiler.
• Su kaynakları ve akarsu vadileri yerleşmeler için seçilmiştir.
• Verimli tarım alanlarının bulunduğu yerlere insanlar yerleşmişlerdir. Çünkü tarım insanların ilk uğraşılarındandır.
• Madenlerin bulunduğu yerler yerleşmeler için tercih edilmiştir. Maden devrinden bu yana insanlar yaşamlarında madenlerden yararlanmışlardır.

 

GÜNÜMÜZDE:

• Sanayi Bölgeleri yerleşmede tercih edilmektedir. Çünkü insanlar febrikalarda çalışarak geçimlerini sağlamaktadır.
• Ulaşım olanaklarının uygun olduğu yerler tercih edilmektedir.
• Eğitim ve Sağlık hizmetlerinin geliştiği yerler tercih edilmektedir.
• Ticaretin geliştiği yerler.

5-Turizm faaliyetlerinin geliştiği yerler günümüzde yerleşim yeri olarak tercih edilmektedir