EKONOMİ ALANINDAKİ GELİŞMELER

1-)İzmir (Türkiye) İktisat Kongresi (17 Şubat 1923)

Ülke ekonomisinin durumu Kurtuluş savaşında iyice bo­zulmuştu. Elde edilen askeri ve siyasi başarının bir ben­zeri ekonomik alanda da sağlanması şarttı.

“Askeri zaferler ne kadar büyük olursa olsun iktisadi zaferlerle taçlandırılmadıkça sonuçsuz kalır”

Mustafa Kemal Atatürk

Yeni Türk Devleti’nin ekonomiyi güçlendirmek, ekonomide izleyeceği yolu araştırmak, kalkınma hedeflerini belirlemek ve milli ekonominin kurulmasıy­la ilgili esasları belirlemek amacıyla 17 Şubat 1923’de İz­mir İktisat Kongresi toplandı. Bu kongreye çiftçi, tüccar, esnaf, sanayici ve işçi kesimlerinden toplam 1135 temsilci katıldı. Burada Misak-ı iktisadi (ekonomik ant) kabul edildi.

Kongrede alınan kararlar:

1. Hammaddesi yurt içinde yetişen veya yetiştirilebilen sanayi dallarının kurulmalı, yabancı tekellerden kaçınılmalıdır.
2. Sanayi özendirilmeli ve ulusal bankalar kurulmalıdır.
3. Küçük işletmelerden büyük işletme ve fabrikalara geçilmelidir.
4. Özel teşebbüse (çiftçilere) kredi sağlayan bir devlet bankası kurulmalıdır (devlet özel girişimciyi destekleyecek).
5. Devlet ekonomik görevleri üstlenmelidir (Devletçilik ilkesi benimsenmiştir)
6. Sanayinin her alanda geliştirilmelidir
7. Milli sanayi kurulmalı ve ihracat teşvik edilmelidir.
8. Yerli malı ve yerli sanayi teşvik edilmelidir.

2-)Tarım Alanındaki Gelişmeler

Tarım milli ekonominin temeli kabul ediliyordu. Bu alanda gelişme sağlamak için köylünün durumunu iyileştirmek gerekiyordu. Bu amaçla yeni kurulan devlet şu tedbirleri aldı.

• Aşar vergisi kaldırılarak köylünün ekonomik bakımdan rahatlaması sağlandı (1925).
• 1923 yılında çiftçilere yardımcı olmak ve tarımı desteklemek için çiftçilere kredi imkânı sağlandı.
• Üretimi artırmak amacıyla tohum ıslah çalışmaları ya­pıldı.
• Tohum ıslah istasyonları kurularak örnek çiftlikler açıldı (köylünün iyi tohum ihtiyacı karşılanmaya çalışıldı).
• Tarın kredi Kooperatifleri kuruldu.
• Köylüye toprak mülkiyeti hakkı tanındı.

3-) Sanayi, Maden ve Ticaret Alanındaki Gelişmeler

• 24 Temmuz 1923 tarihinde Kapitülasyonlar kaldırıldı.
• 1924 tarihinde İş bankası kuruldu
• 1925 yılında ‘Sanayi ve Maadin Bankası’ kuruldu
• Aşar (öşür) vergisinin kaldırılması (17 Şubat 1925)
• Kabotaj Kanunu çıkarıldı (1 Temmuz 1926-Türk sularında ticaret hakkının Türklere geçmesi)
• 1927 yılında ‘Teşvik-i sanayi Kanunu’ çıkarıldı
• 1933 I.Beş Yıllık Kalkınma Planı hazırlandı.
• Sümerbank kuruldu. 1939 Karabük demir Çelik fabrikası kuruldu.
• Yer altı zenginliklerini ortaya çıkarmak amacıyla Maden Tetkik Arama (MTA) kuruldu (1935).
• Çıkarılan madenlerin işletilmesi için Etibank kuruldu.
• Dış bağımlılıktan kurtulmak için üç siyah (kömür, demir, akaryakıt) ve üç beyaz (un, şeker, pamuk) üretimine geçildi.

ÖNEMLİ NOT: Ekonominin geliştirilmesinde Devletçi ekonomik bir politika izlenmiştir.

Kabotaj hakkı: Bir devletin kendi kara sularında, iç deniz,
göl ve akarsularında taşıt işletme, bu taşıtlarla ülke limanları
arasında yük ve yolcu taşıma hakkına sahip olmasıdır.

• Lozan’da kapitülasyonlar kaldırılsa da denizlerimizde yük ve yolcu taşıma hakkı bizde değildi.
• Tam bağımsızlığa ve milli ekonomiye aykırı olan bu durumu sonlandırmak için 1 Temmuz 1926’da Kabotaj Kanunu çıkarıldı.
Kabotaj Kanunu sonucunda;
• Türk kara sularında yük ve yolcu taşıma ile işletme hakkı Türk denizcilere verildi.
• Ekonomik bağımsızlık sağlandı ve milli ekonomimiz güçlendi.