Mutasyon ve Modifikasyon

MUTASYON

Mutasyona Sebep Olan Faktörler

• Radyasyon ve Zararlı ışınlar (Röntgen ışınları, gama ışını vb.)
• Kimyasal maddeler (Katkı maddeleri, cıva, (Antibiyotik vb.)
• Ateşli hastalık,
• Hava ve Su Kirliliği
• Alkol, Uyuşturucu ve Sigara (sigara içindeki katran maddesi)
• Ortamın Asitlik ve Bazlık (pH) Derecesinin değişmesi

NOT: Mutasyonlar her zaman olumsuz değildir. Meydana gelen bazı mutasyonlar canlının çevreye uyumunu arttırırken canlı çeşitliliğine de katkı sağlar. Bu durum olumlu (yararlı) mutasyon olarak kabul edilir. (Genellikle bitkilerdeki mutasyonlar)

Mutasyonun Özellikleri

• Mutasyon vücut hücresinde meydana geldiğinde yalnızca o canlıyı ilgilendirir. Çocuğa aktarılmaz. (Ancak eşeysiz üreme gösteren (tek hücreli) canlılarda bir sonraki nesile aktarılabilir.)
• Üreme hücrelerinde mutasyon oluşursa sonraki nesle aktarılır. (kalıtsaldır)
• Üreme hücrelerinde meydana gelen mutasyon bir sonraki nesile aktarılarak farklı özellikte bireyler oluşturabilir. Yani kalıtsal çeşitlilik sağlar.

MUTASYON ÖRNEKLERİ

ALTI PARMAKLILIK: Parmakların, normal sayısından fazla oluşması durumudur.

DOWN SENDROMU: Hücre bölünmesi sırasında yanlış bölünme sonucu 21. kromozom çiftinde fazladan bir kromozom yer alması ile meydana gelir. Kromozom sayısı 46 iken down sendromlu bireylerde 47 olur.

ALBİNOLUK: Genetik olarak, cilde, saça ve göze rengini veren melanin pigmentinin eksikliği veya hiç olmaması durumudur.

ORAK HÜCRELİ ANEMİ: Normalde yuvarlak şekilli olan kırmızı kan hücrelerinin orak şeklinde olmaları nedeniyle oksijen taşıma ve dokuları besleme görevini yapamamalarıdır.

HEMOFİLİ: Hemofili pıhtılaşmayı sağlayan proteinin eksikliği sonucu, kanın normal olarak pıhtılaşamama durumudur.

KANSER: Hücrelerde DNA’nın hasarı sonucu hücrelerin kontrolsüz veya anormal bir şekilde büyümesi ve çoğalmasıdır.

RENK KÖRLÜĞÜ: Bir canlının görme merkezinde özel bir pigment molekülünün bulunmaması veya gerektiğinden az bulunmasıdır. Bu eksiklik sonucunda çeşitli renklerin çevresindeki renkler ayırt edilemez.

YAPIŞIK PARMAKLILIK: İki ya da daha fazla parmağın birbirine yapışık olmasıdır.

TAVŞAN DUDAKLILIK: Bebeğin anne karnındaki gelişimi sırasında dudak-damak oluşumunda meydana gelen anomali durumuna verilen addır.

Hayvanlarda görülen mutasyonlar

• Van kedilerinin farklı renkli gözlü olması,
• Tavuk ve kuzularda görülen kısa bacaklılık,
• Keçilerdeki dört boynuzluluk,
• Kaplumbağalarda ve Yılanda çift baş oluşması

Bitkilerde görülen mutasyonlar

• Tohumu bol, daha iri ve lezzetli meyveler
• Çekirdeksiz üzüm.
• Şekli değişmiş sebze ve meyveler

MODİFİKASYON

Çevre etkisiyle vücut hücrelerinde meydana gelen ve kalıtsal olmayan değişikliklere modifikasyon denir.

Modifikasyonun Özellikleri

• Sıcaklık, basınç, toprak, ışık, beslenme gibi çevresel faktörlerin değişimi modifikasyona sebep olur.
• Modifikasyonlar nesilden nesile aktarılmaz.
• Modifikasyonu ortaya çıkaran faktör ortadan kalktığında canlı eski haline dönebilir.
• Modifikasyon da genlerin yapısında değişiklik meydana gelmez. DNA ‘da genetik şifrelere etkisi yoktur.

Sıcaklığa Bağlı Modifikasyon

Sirke sineğinin kanadı; 16 ºC lik sıcaklıkta düz, 25 ºC lik sıcaklıkta kıvrık olur.

Çekirge larvaları; (!) 16 °C’ ta benekli, 25 °C’ ta beneksiz olur.

Beslenmeye Bağlı Modifikasyon

Işık Etkisine Bağlı Modifikasyon

• Bitkiler ışık almadıkları zaman klorofil oluşmaz, beyaz renkli (Albino) bitki oluşur.
• İnsan derisinin yazın fazla ışık aldığında bronzlaşır.

Toprak Etkisine Bağlı Modifikasyon

Basınç Etkisine Bağlı Modifikasyon

Karahindiba bitkisinin yetiştiği ortama göre boyunun değişmesi ( dağda yetişirse kısa boylu, ovada yetişirse uzun boylu olur)

Mutasyon ile Modifikasyon Arasındaki Farklar

Mutasyon	Modifikasyon
Genlerin yapısında meydana gelen değişimlerdir.	Genlerin işleyişinde meydana gelen değişimlerdir
Üreme hücrelerinde meydana gelen mutasyon kalıtsaldır.	Modifikasyonların hiçbiri kalıtsal değildir.
Mutasyona neden olan etken ortadan kalkınca canlı eski hâline geri dönemez.	Modifikasyona neden olan etken ortadan kalkınca canlı eski hâline geri döner.
Mutasyona neden olan etken ortadan kalkınca canlı eski hâline geri dönemez.	Modifikasyona neden olan etken ortadan kalkınca canlı eski hâline geri döner.