admin
1921’DEN GÜNÜMÜZE ANAYASALARIMIZ:
1921 ANAYASASI ( TEŞKİLAT-I ESASİYE’Sİ)
^ Cumhuriyetin ilanından önce Kurtuluş Savaşı devam ederken kabul edilen bir anayasadır.
^ Ayrıntılı olmayan kısa bir anayasa olup hak ve özgürlüklere yer vermemiştir.
^ Yasama, yürütme ve yargı güçleri TBMM’de toplanmıştır. (Güçler birliği)
^ Milli egemenlik ilkesinin kabul edildiği ilk anayasadır.
^ Türk tarihinin en kısa süreli anayasasıdır.
^ TBMM Başkanı aynı zamanda Devlet Başkanı’dır.
^ İlk ve tek yumuşak (kolay değiştirilebilir) anayasadır.
^ Kuvvetler birliği ilkesini benimsemiştir.
^ Hükümet, seçtiği vekiller tarafından yönetilir.
^ Seçimler iki yılda bir yapılır.
Hangi ilin başkent olacağına karar verilmemiştir.
1924 ANAYASASI:
^ Cumhuriyet döneminin ilk anayasasıdır.
^ 36 yıl yürürlükte kaldığı için en uzun süreli anayasamızdır.
^ 1937 yılında Atatürk ilkeleri bu anayasaya girmiştir.
^ En uzun süreli anayasadır.
^ En çok değişiklik yapılan anayasadır.
^ Kişi hak ve özgürlükler tanınır.
^ Sosyal haklara yer verilmez
^ Devletin yönetim şekli cumhuriyettir.
^ Devletin dini İslam, başkenti Ankara ve dili Türkçe’dir.
^ Devletin başkenti, rejimi ve bayrağı değiştirilemez.
^ Yasama ve Yürütme yetkileri meclise aittir.
^ Yargı, bağımsız mahkemelerce yürütülür.
^ Seçimler dört yılda bir yapılır.
Not: Devletin dini İslam’dır maddesi 1928 yılında anayasadan çıkarıldı.
1961 ANAYASASI:
^ Temel insan hak ve özgürlüklerine en fazla yer veren anayasamızdır. Bu nedenle en özgürlükçü anayasamızdır.
^ Yasama, yürütme ve yargı organları (güçleri) birbirinden tamamen ayrılmıştır. Böylece “Güçler Ayrılığı” kesinleşmiştir.
^ Devletin “sosyal devlet” özelliği öne çıkartılmıştır.
1982 ANAYASASI:
^ Bugün kullandığımız anayasamızdır.
^ 1961 Anayasası’nın getirmiş olduğu özgürlüklerde kısıtlamaya gitmiştir.
^ İnsanların demokrasi bilinci geliştikçe, toplumsal ihtiyaçlara göre günümüze kadar birçok değişiklikler yapılmıştır. 1982’de kısıtlanan hak ve özgürlüklerin kapsamı giderek genişletilmiştir.
Anayasamızın değiştirilemeyecek maddeleri:
Devletin şekli
Madde-1: Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir. Cumhuriyetin nitelikleri (özellikleri) Madde-2: Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, mili dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk devletidir.
Devletin bütünlüğü, resmi dili, bayrağı, milli marşı ve başkenti
Madde-3: Türkiye devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçe’dir. Bayrağı, şekli kanunda belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Milli marşı “İstiklal Marşı’dır. Başkenti Ankara’dır.
Değiştirilemeyecek hükümler: Madde-4: Anayasamızın 1’inci maddesindeki devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki hüküm ile 2’inci maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3’üncü maddesi hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklifi verilemez.
Yasaların İnsanlar İçin Önemi:
Yasalar toplum hayatının barışını, huzurunu ve güvenliğini sağlamak için hazırlayıp uygulanır. Yasalar sayesinde herkes nasıl davranacağını, hak ve ödevlerinin neler olduğunu bilir. Bu sayede belirsizlikler ortadan kalkar.
Yasalar insanların yaşamını ve sağlığını da korur. Örneğin kapalı yerlerde sigara içmeyi yasaklayan yasa, oradaki insanları sigaranın verdiği zararlardan korur.
İnsanlar yasalara uymamaları durumunda toplumdaki huzur ve güven ortamı bozulur. Bu durumda toplumda kargaşa yaşanır. Devlet buna sebep olanları cezalandırır.
Bir yasanın yapılmış olması o yasanın sorunları çözeceği anlamına gelmez. Yasanın uygulanması ve ilgililerin bu yasaya uyması durumunda yasa amacına ulaşmış olur.
CUMHURİYETİN TEMEL ORGANLARI:
Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin temel görevleri vardır. Devletin bu temel görevlerini yerine getirmesi için üç temel organ oluşturmuştur. Bunlara yasama, yürütme ve yargı organlarıdır.
Yasama Organı:
“Yasama” kanun yapma demektir. Anayasamızda yasama görevi Türkiye Büyük Millet Meclisine (TBMM) verilmiştir.
TBMM millet tarafından seçilen 550 milletvekilinden oluşur. Milletvekili seçimleri 5 yılda bir yapılır.
Türkiye Büyük Millet Meclisinin Görev ve Yetkileri:
- Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak.
- Bakanlar Kurulunu ve bakanları denetlemek.
- Para basılmasına ve savaş ilânına karar vermek.
- Milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak.
- Genel ve özel af ilânına karar vermek
Yürütme Organı:
Yürütme, kanunlara uygun bir şekilde ülkenin yönetilmesi demektir. Anayasamıza göre yürütme görevi Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kuruluna aittir. Bakanlar Kurulunun başkanı başbakandır. Cumhurbaşkanı:
Cumhurbaşkanı devletin başıdır. Türkiye Cumhuriyeti’ni ve Türk milletinin birliğini temsil eder.
Cumhurbaşkanı halk tarafından seçilir. Görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir. TBMM üyeleri içinden veya Meclis dışından aday gösterilebilmesi için yirmi milletvekilinin yazılı teklifi gerekir.
Cumhurbaşkanının Görevlerinden Bazıları Şunlardır:
- Kanunları yayınlamak,
- Kanunları tekrar görüşülmek üzere TBMM’ye geri göndermek veya Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunmak,
- Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek, başbakanın teklifi üzerine bakanları atamak ve görevlerine son vermek.
- Milletler arası antlaşmaları onaylamak ve yayımlamak,
- Genelkurmay Başkanını atamak,
- TBMM adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil etmek.
- Yükseköğretim kurulu üyeleri ile üniversite rektörlerini seçmek,
- Yüksek yargı organlarının üyelerinin bir kısmını ya da tamamını seçmek.
Bakanlar Kurulu:
Bakanlar Kurulu, başbakan ve bakanlardan kurulur.
Başbakan:
Cumhurbaşkanınca, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri arasından (genellikle seçimlerde en çok oyu almış siyasi partinin genel başkanı) atanır. Bakanlar Kuruluna başkanlık eder. Bakanlıklar arasında işbirliğini sağlar:
Bakanlıklar:
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri veya milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından Başbakanca seçilir ve Cumhurbaşkanınca atanır.
Her bakan, başbakana karşı sorumlu olup ayrıca kendi yetkisi içindeki işlerden ve emri altındakilerin eylem ve işlemlerinden sorumludur.
NOT: Bakan olabilmek için milletvekili olma şartı olmamasına rağmen, başbakan olabilmek için milletvekili olma şartı vardır.
Yargı Organı:
Devletin yargı görevi, anayasamıza göre bağımsız mahkemelerce yürütülür. Mahkemeler bağımsızdır.
Hiçbir organ, makam, kurum veya kişi yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hâkimlere;
Emir ve talimat veremez, Genelge gönderemez, Tavsiye ve telkinde bulunamaz. Yasama ve yürütme organları da, mahkeme kararlarına uymak zorundadır.
Ülkemizde görev yapan yüksek mahkemeler şunlardır:
- Anayasa Mahkemesi
- Yargıtay,
- Danıştay
- Askeri Yargıtay
- Askeri Yüksek İdare Mahkemesi
- Uyuşmazlık Mahkemesi
- Sayıştay
