admin
DÜNYANIN ŞEKLİ
Dünya’nın kutuplardan basık Ekvatordan şişkin kendine özgü şekline GEOİD denir.
PARALELER
Ekvatora paralel olarak uzanan ve dünyayı çepeçevre
dolanan dairelere paralel denir.
Özellikleri:
♦ 90 Tane Güney yarımkürede 90 tane de Kuzey yarımkürede olmak üzere toplam 180 tanedir.
♦ Kuzey yanmküredeki 90 tane paralel dairesine kuzey paralelleri, Güney yanmküredeki 90 tane paralele Güney paralelleri denir.
♦ En uzun paralel dairesi EKVATOR’dur.
♦ Paralellerin uzunlukları Ekvator’dan kutuplara doğru azahr. 90° Kuzey ve 90° Güney paraleli nokta şeklindedir.Paralellerin uzunluklannın azalmasına bağlı olarak Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe Dünyanın çizgisel hızı azalır.
♦ Paraleller arasındaki uzaklık dünyanın her yerinde eşit olup 111 kilometredir.
Aynı paralel dairesi üzerinde;
1- Güneş ışınlarının geliş açısı
2- Gölge boyu
3- Dünyanın kendi etrafındaki dönüş hızı
4- Yerçekimi kuvveti
5- Gece ve gündüz süresi eşittir.
Bazı özel paralel daireleri (enlemler) vardır;
Enlemin etkileri:
*İklimi etkiler. Güneş ışınlarının geliş açısına bağlı olarak Ekvator ve çevresinde sıcak iklimler görülür. Kutuplara gidildikçe soğuk iklimler görülür.
*Bitki örtüsünü etkiler. iklime bağlı olarak bitki örtüsü değişir.
*Deniz Suyu tuzluluğu değişir. Buharlaşmaya bağlı olarak Ekvatora yakın denizlerin tuzluluğu fazla, kutuplara doğru gidildikçe tuzluluk azalır.
*Yağış ve akarsuların rejimi değişir.
MERİDYENLER
MERİDYENLERBir kutuptan diğer kutuba ulaşan ve ekvator ile paralelleri dik kesen yarım çemberlere meridyen denir
Özellikleri:
♦ Başlangıç meridyeni, İngiltere’de Londra yakınlarındaki Greenwich kasabasındaki aynı adla anılan gözlem evinden geçen meridyen yayı olarak kabul edilir.
♦ Greenwich’in dogusunda 180, batısında da 180 olmak üzere toplam 360 tane batı meridyen yayı vardır. Doğusundakilere Doğu meridyenleri, batısındakilere meridyenleri denir.
♦ Meridyenlerin boyları birbirine eşittir.
♦ Meridyenlerin aralarındaki mesafe Ekvatordan kutuplara doğru azalır. Meridyenler kutuplarda birleşir.
♦ Meridyenlerin dereceleri başlangıç meridyeninden doğuya ve batıya doğru gittikçe artar.
♦ Meridyenlerin birbirinden en uzak oldukları yer Ekvator üzeridir. Burada iki paralel arası 111 km’dir.
♦ İki meridyen arasında 4 dakikalık yerel saat farkı vardır.
♦ Aynı meridyen üzerindeki bütün noktalarda yerel saat aynıdır
KITALAR VE OKYANUSLAR
KITA: Kendine bağlı yakın adalarla birlikte etrafı deniz ve okyanuslarla çevrili büyük kara parçalarına denir.
Yeryüzünün yüzölçümü 510 milyon km kare’dir. Bunun yaklaşık 149 milyon km kare’si (% 29’u) karalarla kaplıdır. 361 milyon km kare’si (%71’i) okyanuslarla kaplıdır.
NOT: Dünya üzerinde 7 adet kıta bulunmaktadır.
Okyanus:Kıtalar arasındaki büyük çukurlarda kalan geniş ve derin su kütlelerine denir. Okyanuslar büyükten küçüğe; Büyük Okyanus > Atlas Okyanusu > Hint Okyanusu
NOT: Kuzey yarım kürede karalar güney yarım küredekilerden daha fazladır. Bu nedenle Kuzey yarım küre güney yarım küreye göre 1-2 derece daha sıcaktır
COĞRAFİ KONUM
Özel Konum: Bir ülkenin bulunduğu kıta, komşu ülkeleri, çevresindeki denizler, ticaret yollarına göre durumunu açıklar
Türkiye’nin Özel Konumu Ve Sonuçları
1.Üç tarafı denizlerle çevrili, yer şekilleri bakımından zengin iki yarım adadan oluşur
2.Türkiye Avrupa’dan iki, Asya’dan ise altı devletle komsudur.
3. Dünya petrollerinin %60’nın çıkarıldığı Orta doğu ülkelerine komşudur
4. 60’dan fazla maden çeşidi, zengin su kaynaklan, 70 milyonun üzerindeki genç nüfusu ve gelişmekte olan ekonomik gücü ile stratejik önemi artmıştır.
5. Türkiye’nin ortalama yükseltisi batıdan doğuya doğru gittikçe yükselti artar.
- Sıcaklık değerleri batıdan doğuya gittikçe azalır.
- Karasallık değerleri batıdan doğuya gittikçe artar.
6. Türkiye’nin dağları genellikle Doğu-Batı istikametinde uzanmaktadır.
- iç kısımlara deniz etkisi fazla sokulamaz.
- Doğu-Batı yönünde ulaşım kolaylıkla sağlanırken, Kuzey-Güney yönünde ancak bazı geçitlerden faydalanılır.
Matematik Konum: Bir ülkenin veya bölgenin enlem ve boylamlarla ifade edilmesidir.
Türkiye’nin Matematik Konumu: 36°-42°kuzey enlemleri, 26°-45° doğu boylamları arasında yer alır
Türkiye’nin Matematik Konumunun Sonuçları;
- Güneyden kuzeye doğru gidildikçe güneş ışınlarının geliş açısı küçülür ve sıcaklık azalır.
- Kuzeyden esen rüzgarlar soğuktur ve sıcaklığı düşürür, güneyden esen rüzgarlar ise sıcaktır ve sıcaklığı artırır.
- Güneyden kuzeye doğru gidildikçe deniz suyu tuzluluğu azalır. Örneğin Karadeniz Akdenizden daha az tuzludur.
- Türkiye Orta Kuşakta yer almasından dolayı dört mevsim belirgin olarak yaşanır
