admin
SAKARYA SAVAŞI (23 AĞUSTOS-13 EYLÜL 1921)
Eskişehir-Kütahya Savaşları’nda Yunanlılar karşısında mağlup olan Türk ordusu,daha fazla kayıp vermemek amacıyla Sakarya Nehri’nin doğusuna çekilmiş, TBMM tarafından kendisine Başkomutanlık yetkisi verilen Mustafa Kemal de Tekalif-i Milliye Emirleri ile ordumuzun her türlü ihtiyacının halktan karşılanması için çalışmalara başlamıştır.
Türk ordularının derlenip toparlanmasına fırsat vermeden son darbeyi vurarak amaçlarına ulaşmak isteyen Yunanlılar,23 Ağustos’ta Sakarya Nehri’nin doğusuna geçerek Türk ordularına saldırdılar.
Mustafa Kemal’in Başkomutan olarak katıldığı ilk savaş Sakarya Meydan Savaşı’dır. Başkomutan Mustafa Kemal,dünya askerlik tarihine giren ‘‘Topyekun Savaş’’ taktiği ile Türk ordusuna moral kazandıran şu sözleri bu savaşta söylemiştir:
“Hattı müdafaa yoktur,sathı müdafaa vardır. O satıh,bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanıyla ıslanmadıkça terk edilemez. Onun için,küçük büyük her birlik bulunduğu mevziden atılabilir. Fakat küçük büyük her birlik ilk durabildiği noktada,tekrar düşmana karşı cephe teşkil edip muharebeye devam eder. Yanındakinin çekildiğini gören birlikler,ona tabi olamaz. Bulunduğu mevzide sonuna kadar dayanmaya mecburdur”
Sakarya Meydan Savaşında Türk ordusu Başkomutan Mustafa Kemal’in uyguladığı taktikle üstün düşman kuvvetlerini yıprattı.5 Eylül’de Yunanlılar iyice zayıflamış,bundan sonra 10 Eylül’de Türk kuvvetlerinin karşı taarruzu başlamıştır.Türk kuvvetlerine karşı daha fazla tutunamayacaklarını anlayan Yunanlılar geri çekilmeye başlamış,13 Eylül günü Sakarya nehrinin doğusunda hiçbir Yunan askeri bırakılmamıştır.”
Sebepleri:
- Yunanlıların Türk ordusunu kesin olarak yok ederek Ankara’yı işgal etmek istemeleri
- 22 gün 22 gece savaş sürdü.
- Mustafa Kemal Paşa, “hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır, o satıh da bütün vatandır vatanın her karış toprağı vatandaşın kanıyla sulanmadıkça terk olunamaz” sözünü söylemiştir.
Sonuçları
- Sakarya Savaşı Türk ordusunun zaferiyle sonuçlandı.
- 1683’ten beri devam eden Türk ordusunun geri çekilişi sona erdi.
- Milli mücadelenin son savunma savaşıdır.
- Yunanlılar savunmaya çekilirken taarruz sırası Türklere geçti.
- Fransızlarla Ankara antlaşması imzalandı.
- İtalyanlar Anadolu’dan tamamen çekildi
- TBMM ile Sovyet Rusya hâkimiyetindeki Kafkas Cumhuriyetleri arasında Kars antlaşması imzalandı.
- Ukrayna ile dostluk anlaşması yapıldı. (2 Ocak 1922) Moskova Antlaşmasının hükümleri tekrarlandı)
- TBMM tarafından Mustafa Kemal Paşa’ya “Gazilik” unvanı ve “Mareşallik” rütbesi verildi.
- Türk ordusunun Kurtuluş Savaşı’ndaki en büyük kaybı Sakarya Savaşı’nda oldu.
- İtilaf devletleri Sevr’i hafifleterek kabul ettirme girişiminde bulundular.
- Yunanlılar Doğu Trakya’dan İstanbul’a yapmak istedikleri saldırıdan vazgeçtiler
KARS ANTLAŞMASI
(13 EKİM 1921)
- TBMM ile Azerbaycan – Gürcistan – Ermenistan arasında imzalandı.
- Sovyet Rusya’nın hakimiyetine giren bu cumhuriyetlerle imzalanan, Moskova Antlaşmasının tekrarı niteliğinde bir antlaşmadır.
- Doğu sınırımız kesin olarak güvence altına alınmıştır. buradaki askeri birlikler batı cephesine kaydırılmıştır.
ANKARA ANTLAŞMASI
(20 EKİM 1921)
Sebepleri:
- Fransızların işgal bölgelerinde büyük bir direnişle karşılaşmaları
- Yunanlıların Türkleri yenemeyeceklerinin anlaşılması
- TBMM’nin Ermeni meselesini çözmesi
- Londra Konferansı’nda İtilaf devletlerinin aralarındaki anlaşmazlıkları giderememeleri
- Sakarya savaşının kazanılması üzerine Fransızlar antlaşma yapmak zorunda kaldı
Antlaşmanın Maddeleri
- Taraflar arasındaki savaş hali sona erecek
- Savaş esirleri karşılıklı olarak serbest bırakılacak
- Hatay Fransızlarda kalacak ancak burada özel bir yönetim kurulacak
- Fransa, Sevr Antlaşması’nı tanıyacak.
Önemi:
- Güney cephesi kapandı.
- Hatay’ın kaybıyla Misak-ı Milli’den taviz verildi.
- Suriye sınırı güvenlik altına alındı.
- Güney illerimizdeki Ermeni meselesi sona erdi.
- İlk kez bir itilaf devleti Misak-ı Milli’yi tanıdı.
- İtilaf devletleri grubu parçalandı.
