içinde ,

CEMİYETLER VE KUVÂ-YI MİLLÎYE

İZMİR’İN İŞGALİ (15 Mayıs 1919)

İşgalin Nedenleri:

  1. Batı Anadolu eskiden Yunanlılarındı (Tarihi iddia)
  2. Batı Anadolu’da Rum nüfusu Türk nüfusundan fazladır. Avrupa ve ABD kamuoyu aldatılmak istenmekte ve görünüşte Wilson İlkelerine dayanılmaktadır
  3. Batı Anadolu’da Türkler Rumları katletmekte ve baskı uygulamaktadır. Mondros’un 7. maddesine dayanılarak işgal haklı gösterilmek istenmektedir.

Yunanlılar Paris Barış Konferansına dayanarak İngiliz ve Fransızların desteği ile 15 Mayıs 1919’da İzmir’e asker çıkararak işgale başladı.

NOT. Anadolu’da işgale başlayan ilk devlet Yunanlılar oldu.

– Halk işgalden önce işgalin engellenmesi için gösteriler yaptı. Padişahtan yardım istedi. Ancak hiçbir yardım gelmedi. Ve işgallere karşı direnilmemesi istendi.

– Yunanlılar İzmir’deki Rumların coşkulu karşılaması ile İzmir’e girdi. Gazeteci Hasan Tahsin Yunanlılara ilk kurşunu Atan kişi oldu .

İŞGALİN SONUÇLARI

  • İşgalin haber alınması üzerine 14 Mayıs gecesi İzmir halkı Bahri Baba Parkı’nda toplanarak büyük bir protesto mitingi düzenledi.
  • Reddi İlhak ve Kuvayı Milliye teşkilatı kuruldu
  • Türk milleti, İtilaf Devletlerinin gerçek niyetini anladı
  • Kurtuluş Savaşının başlaması için bir kıvılcım oldu
  • Milli bilincin uyanmasında büyük bir etken oldu
  • Gazeteci Hasan Tahsin’in Yunan işgal birliğine ateş açması, İzmir’de Türk direnişini başlattı.
  • Yunanlılar, yerli Rumların da desteğiyle Türk halkını katliama giriştiler. Bu katliamı İzmir Metropolitanının da teşvik etmesi ibret vericidir.
  • İstanbul Hükümeti’nin İzmir’in işgaline tepkisiz kalması, halkın Milli Mücadele’de yararlı cemiyetlerin ve Mustafa Kemal’in etrafında toplanmasına ortam hazırlamıştır.
  • Amiral Bristol Raporu hazırlandı.

ZARARLI CEMİYETLER

  1. Azınlıklar Tarafından Kurulan Zararlı Cemiyetler

a- RUMLAR

Mavri Mira Cemiyeti:

*İstanbul Fener-Rum Patrikhanesine bağlı olarak kurulmuştur.Amacı, Bizans İmparatorluğunu yeniden canlandırmaktır ( Megali İdea ).Çeteler kurarak Yunan hükümeti lehine Propaganda faaliyetlerinde bulunmuştur.

Pontus Rum Cemiyeti:

*Fener Rum Patrikhanesine bağlı olarak çalışmıştır.Batum’dan Sinop’a kadar olan Karadeniz kıyılarında bir Rum devleti kurmayı amaçlamıştır.Eski Trabzon Rum imparatorluğunu kurmak istediler.

*Etnik-i Eterya Cemiyeti-Kordos cemiyeti:

Rumların kurduğu cemiyettir.Yunanistan’ın bağımsızlığına kavuşmasını sağlamıştır.Türkleri en çok uğraştıran cemiyettir.İlk kurulduğunda Yunanistan’a bağımsızlığını kazandırmak amacıyla kurulmuştur (1814).
Girit İsyanı’na neden olmuşlardır (1896).
I.Dünya Savaşı’nda ise Rumlar’ın yaşadığı tüm toprakları Yunanistan’a katarak eski Bizans’ı canlandırmayı amaçlamışlardır.

B-ERMENİLER

Hınçak- Taşnak Cemiyeti: (SÜTYUN C.)

*Doğu Anadolu’da bağımsız bir Ermeni Devleti kurmayı amaçlamıştır.Faaliyet gösterdiği bölgede silahlı çeteler kurarak yurdun güvenliğini bozmaya çalışmıştır. Ermeni patriği Zaven tarafından kışkırtılmiştir. Mondrosun 24. mad. Gerçekleştirme amaçlarıdır.

c- YAHUDİLER

-Alyans israilit  ve makabi  cemiyetleri: Musevi-yahudilerin kurduğu cemiyetlerdir. Filistin’den Elazığa kadar Büyük İsrail devleti kurmak için çalışmışlardır.
ÖZELLİKLERİ

1-Osmanlı devleti’nin parçalanmasını ve bağımsız devletler kurmayı amaçlamışlardır.
2-İtilaf devletleri’nin işgallerine zemin hazırladıkları için  desteklenmişlerdir.
3-Kamuoyunun tepkisini çekmemek için Wilson İlkelerine göre hareket ettiklerini savunmuşlardır

4.Rum,Ermeni ve Yahudi din adamları asıl kışkırtıcılarıdır.

B.Bazı Türk ve Müslümanların Kurdukları Zararlı Cemiyetler

Kürt Teali Cemiyeti:

1919’da İstanbul’da kurulan bu cemiyetin amacı, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da sınırları tam olarak saptanmamış  İngiliz mandası altında ayrı bir devlet kurmaktı.Wilson ilkelerine dayanıyorlardı. Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ile birleşmeyi reddetmiştir.

Hürriyet ve İtilaf Cemiyeti:

1911 yılında İttihat ve Terakki Cemiyetine karşı kuruldu.Anadolu halkını Milli Mücadele’ye karşı kışkırtan bir cemiyettir. Mili Mücadeleye ‘Bir avuç serserinin Osmanlı Devletine isyanı diyorlardı’

İngiliz Muhipler Cemiyeti:

İstanbul’da 1919 yılında halifenin etrafında bütünleşerek bir İngiliz mandası sağlamak amacıyla kurulmuşlardır.

İslam Teali Cemiyeti:

İstanbul medreselerinin bazı müderrisleri tarafından kuruldu.İngilizlerin desteğini alan bu cemiyet Saltanat ve Hilafeti koruyucu bir yol izledi.Anadolu’da başlayacak milli harekete cephe aldı. Halkın dini duygularını kullanarak amacına ulaşmaya çalıştı.

Sulh ve Selameti Osmaniye Cemiyeti:

Vatanın kurtuluşunun padişah ve halifenin emirlerine bağlı kalmakla mümkün olabileceğini savunmuştur. Meşrutiyet ve demokrasi ilkelerine bağlı siyaset takip etmişlerdir.

Wilson prensipleri Cemiyeti:Wilson prensiplerinin maddelerini uygun görüyorlardı.Amerikan mandası istiyrlardı. Cemiyetin kurucularından bir kısmı Kurtuluş Savaşı’nda Milli Mücadelecilere katılmıştır.

ÖZELLİKLERİ:

1.İtilaf devletlerinden bazılarını desteklediler ve mandasını istediler.

2.Kurtuluş savaşı ve milli mücadeleye karşıdırlar.

3.Manda ve himayeyi istediler.

4.İşgallerin kolaylaşmasına neden olmuşlardır.

5.Saltanat ve hilafet yanlısı Müslümanlar tarafından kurulmuşlardır.

YARARLI CEMİYETLER

Anadolu Kadınları Müdafa-i Vatan Cemiyeti

1919 yılında Sivas’ta kurulan bu cemiyet  memeleketin bağımsızlık ve bütünlüğünü savunmak ve Anadolu’nun birliği için çalışmak gayesiyle mitingler düzenledi.

Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:

Osmanlı Devleti parçalandığı takdirde Batı Trakya ile birleşerek, Trakya Cumhuriyeti’ni kurmayı amaçlamıştır.
Mondros’tan sonra kurulan ilk direniş cemiyetidir (2 Aralık 1919).
Lüleburgaz, Edirne kongrelerini düzenlemişlerdir.

İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:

1918 yılında kurulmuş olan bu cemiyet ,İzmir’in düşman işgaline girmesini engellemeyi amaçlamıştır.

Kuva-yı Milliye hareketinin oluşmasında  etkili olmuştur. Kuva-yı Milliye birliklerine silah ve cephane sağlamıştır.İzmir’in işgali üzerine Reddi İlhak adını almış ancak etkinliğini kaybetmiştir

İttihatçı ve Bolşevik olmakla suçlanmışlar, düzenli bir cemiyet olamamışlardır.

  1. ve II. Balıkesir Kongresi ile Alaşehir Kongresi’ni düzenlemişlerdir.

Vilayet-i Şarkıye Müdafa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti

Aralık 1918 de İstanbul’da kuruldu.Çıkardıkları Fransızca La Pays(Vatan) ve Türkçe Hadisat gazeteleri ile  doğu illerimizin Türk yurdunun ayrılmaz bir parçası olduğunu savunmuştur.

Doğuda bağımsız bir Ermeni Devleti’nin kurulmasını engellemek için kurulmuştur.
Cemiyet şu kararları almıştır:
Kesinlikle Doğu Anadolu’dan göç edilmeyecek.
Doğu illeri bir saldırıya uğrarsa birleşilecek.
Bilim, din ve ekonomi alanında teşkilatlanılacak.
Erzurum Kongresi’ni düzenlemişlerdir.

Trabzon Muhafaza-i Hukuk-i Milliye Cemiyeti:

Şubat 1919 ‘daTrabzon ve çevresini Rum ve Ermenilere karşı korumak için Trabzon’da kurulmuştur.

Erzurum Kongresi’nin toplanmasına katkıda bulunmuştur.

Trabzon Havalisi Adem-i Merkeziyet Cemiyeti

Trabzon ve çevresinde bağımsız bir Türk Devleti kurmak amacı ile kurulmuştur.
İlk kurulduğunda padişaha bağlı iken daha sonra Milli Mücadele’ye katılmıştır.

Kilikyalılar Cemiyeti:

Aralık1918’de Fransız ve Ermenilerin Adana ve çevresine yönelik emellerine tepki olarak, o emelleri engellemek için İstanbul’da kurulmuştur.Daha sonra merkezini Adana’ya nakletti.

Milli Kongre Cemiyeti:

Kasım 1918’de İstanbul’da 70 kadar cemiyetten ikişer temsilcinin katılması ile cemiyetler üstü bir teşkilat olarak kuruldu.Amacı dünyada Türkler hakkında yapılan haksız ve yalan probagandalara yayın yoluyla cevap vermekti.

‘Kuva-yı Milliye’ deyimini ilk kullanan cemiyettir.

NOT: Yukarıdaki cemiyetlerin yanında Anadolu’daki ulusal direnişe silah kaçırmak ve istihbarat sağlamak amacıyla; karakol cemiyeti, mim grubu, felah grubu gibi birçok cemiyette kurulmuştur.

                                     Milli (Yararlı) cemiyetlerin genel özellikleri
1-Bulundukları bölgenin Türklerce ait olduğunu, bu nedenle işgallerin haksızlığını dünya kamuoyuna duyurmayı amaçlamışlardır
2-İşgalci devletlerin, azınlık cemiyetlerinin ve İstanbul Hükümeti’nin faaliyetlerine karşı mücadele etmişlerdir.
3-Birleştirici bir liderden yoksun olmaları nedeniyle bölgesel kurtuluşu savunmuşlardır.Kuruluşlarında milliyetçilik duygusu etkilidir.
4-Önceleri basın – yayın yoluyla direnişi yönlendirmeye çalışmışlar, bunun yanında silahlı direnişe de destek vermişlerdir.
5-Sivas Kongresi’nde “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” adı altında birleştirilmişlerdir.
6-Bulundukları bölgelerin düşman işgaline uğramasını engellemişlerdir.

KUVAYİ MİLLİYE

Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanmasından sonra başlayan düşman işgaline karşı, İstanbul hükümetinin sessiz kalması üzerine, halkın vatanını korumak üzere işgalci güçlere başlattığı silahlı direniş hareketine verilen addır. Osmanlı Devleti’ne bağlı olmayan bu kuvvetler Türk milletine dayanan ve onun adına faaliyet gösteren bir direniş hareketidir.

KUVA-İ MİLLİYE’NİN ÖZELLİKLERİ

  • Bölgesel amaçlıdır. Kendi bölgelerini korumak amacıyla kurulmuştur.
  • Disiplinli ve düzenli birlikler değillerdir.  İşgallere karşı vatanı korumak amacıyla kurulan birliklerdir. Milliyetçilik duygusu hâkimdir.
  • Askerlik bilgi ve teknik bakımından eksik birliklerdir.
  • Düzenli ordunun temelini oluşturmuşlardır.  Düzenli ordu kuruluncaya kadar düşmanı oyalamışlar,   TBMM’ye karşı çıkan ayaklanmaları başarıyla bastırmışlardır.

Kuvay-i Milliye’de İlk Silahlı Direniş Olayı: Kuvayi milliye’nin işgallere karşı ilk direnişi 19 Aralık 1918 tarihinde Hatay-Dörtyol‘da Fransızlara karşı olmuştur. İkinci direniş ise İzmir’in işgalinden sonra Batı Anadolu’da Yunanlılara karşı olmuştur. Düzenli ordunun kurulmasıyla birlikte Kuvayi milliye kaldırılmıştır.

Kuva-i Milliye’nin kaldırılma nedenleri:  

  • Belli bir otoriteye bağlı olmayışları
  • Askeri teknik ve bilgi bakımından eksik oluşları
  • İhtiyaçlarını karşılamak için halka baskı yapmaları
  • Düzenli orduya sahip olan Yunanlılara karşı tam olarak başarı sağlayamamaları.

Kuva-i Milliye’nin sağladığı faydalar ve özellikleri:

  • Milli Mücadele’nin ilk silahlı direniş gücü olmuşlardır.
  • Mondros Ateşkes Anlaşması’ndan sonra Anadolu’nun işgali üzerine başlayan bölgesel hareketlerdir.
  • Kuvay-ı Milliye birlikleri arasında ilişki az olup, kendi bölgelerini kurtarmaya çalışmışlardır. Tek bir merkeze bağlı değillerdir.
  • Mondros Ateşkes Antlaşması ile terhis edilen askerler de bu harekete katılmışlardır.
  • Düşmanın ilerlemesi yavaşlatmıştır. Yunan ordularının Anadolu’da rahatça ilerlemelerini engellemişlerdir.
  • Türk köylerini Rum ve Ermeni çetelerinin saldırılarına karşı korumuşlardır.
  • Halka moral vermiş ve ulusal bilincin gelişmesine katkı sağlamıştır.
  • Düzenli ordu kuruluncaya kadar halkı korumuştur.
  • TBMM’ye karşı başlayan iç ayaklanmaların bastırılmasında çok önemli fayda sağlamıştır.
  • Kurtuluş Savaşı’nın örgütlenmesi için zaman kazandırmıştır.
  • Kuvay-ı Milliye, düzenli ordular kuruluncaya kadar TBMM’ye zaman kazandırmış ve ülkede TBMM’nin hâkim ve tek güç haline gelmesine ortam hazırlamıştır.
  • Kuvay-ı Milliye daha sonra kaldırılarak Düzenli Ordu kurulmuştur (8 Ekim 1920).’

Cemiyetler ve Kuvayı Milliye

Konu Pekiştirme soruları

Ne düşünüyorsun?

Yazar admin

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

İŞGAL YILLARINDA ANADOLU

İSTİKLAL YOLCULUĞU